AMERSFOORT – Ziekenhuislaboratoria die deels overbodig worden door nieuwe apps voor zelfdiagnose. Thuiszorginstellingen die omvallen omdat kleinere aanbieders het met minder overhead doen. Ouderen en mensen met psychiatrische aandoeningen of een verstandelijke beperking, die in de wijk wonen en begeleid worden door mobiele teams.
De Nederlandse zorg is nog lang niet klaar voor de grote veranderingen die komen.
‘Disruptive change’ worden deze veranderingen ook wel genoemd. ,,Veel instellingen zijn nog te weinig bezig met de vraag: wat betekent dit voor mij over vijf jaar? Ze zijn nog te veel bezig met de waan van de dag,” vinden directeur Micky Adriaansens en directeur zorg Dennis Christmas van organisatieadviesbureau Twynstra Gudde. ,,Toch krijgt iedere instelling hiermee te maken. Daarom willen we het thema ‘disruptive change’ op de agenda krijgen van de besturen. Daar staat het nu nog te weinig.”
Om hier meer aandacht voor te vragen en om zorgorganisaties duidelijk te maken hoe ze hiermee de zorg kunnen verbeteren, houdt Twynstra Gudde samen met Zorgvisie op 19 mei het seminar ‘Disruptive Change in de Zorg – Condities voor succesvolle veranderingen in de zorg’ in Amersfoort.
Daar spreken deskundigen als Melvin Samsom, voormalig topman van het Radboudumc. Hij schafte als CEO bij het gerenommeerde Karolinska universiteitsziekenhuis in Stockholm – een van de grootste ziekenhuizen in Europa – de klassieke indeling in divisies en vakgroepen af die bijna alle ziekenhuizen hanteren. Hij doorbreekt die silo’s en stelt de aandoening van patiënten centraal. Alle specialisten, verpleegkundigen en andere professionals die bij de behandeling zijn betrokken zitten voortaan samen met de patiënten aan tafel.
,,In Nederland gebeurt dit op kleinere schaal ook, maar in Zweden heeft Samsom het heel rigoureus aangepakt” zegt Christmas. In Nederland begeleidde hij zelf de afgelopen vijf jaar de totstandkoming van het Prinses Maxima Centrum voor Kinderoncologie in Utrecht, waar de Nederlandse kinderoncologische zorg en research worden geconcentreerd. Ook daar worden klassieke silo’s doorbroken. ,,Een traject van lange adem, maar omdat alle betrokkenen hetzelfde doel nastreefden, is het gelukt,” stelt hij.
In hun werk zijn de twee dagelijks bezig om zorginstellingen attent te maken op en te begeleiden in veranderingen die op hen afkomen. Zo zal de opmars van smartphones en bijbehorende apps om je eigen bloed te onderzoeken of je eigen gezondheid te monitoren enorme impact hebben op de laboratoria van ziekenhuizen. Mensen kunnen bloedwaardes en bloedsuikergehaltes tegenwoordig zelf via de app bepalen. ,,Daardoor heb je als ziekenhuis straks 80 procent van je lab niet meer nodig”, vertelt Adriaansens.
In de ouderenzorg verandert de aanpak ook. Door het verdwijnen van verzorgingshuizen verschuift de zorg naar de thuissituatie. Maar ook voor de zwaardere – intramurale – zorg kan de inzet van ICT kwaliteit van leven verbeteren. Dankzij slimme inlegzolen met GPS en andere IT-oplossingen kunnen mensen met dementie bijvoorbeeld meer vrijheid ervaren. Daardoor vertonen ze minder agressief- of wegloopgedrag.
Ook in de geestelijk gezondheidszorg dreigen door de extramuralisering bedden leeg te komen. Adriaansens: ,,Instellingen moeten ook hier de silo’s doorbreken en zichzelf opnieuw uitvinden. Een aantal GGZ instellingen is daar overigens al intensief mee bezig. In een deelgemeente van de stad Lille, met circa 90.000 inwoners, hebben ze bijvoorbeeld nog maar twaalf bedden voor psychiatrische patiënten. De rest woont gewoon thuis.”
Dit soort ontwikkelingen zorgen voor grote leegstand bij zorginstellingen. Het kadaster becijferde onlangs dat in Nederland mogelijk 3 miljoen vierkante meter aan zorggebouwen leeg komt te staan. ,,Als je gaat nadenken over herbouw moet je al deze ontwikkelingen meenemen,” zegt Christmas. ,,Ook ziekenhuizen zijn qua ruimte aan het krimpen. Misschien kun je die ruimte anders invullen door nieuwe diensten aan te bieden en startups aan je te binden. Dan moet de beschikbare ruimte wel op een aantrekkelijke plek worden geconcentreerd, bijvoorbeeld bij de toegang van de zorginstelling.”
‘Disruptive change’ bestrijkt een breed scala aan veranderingen, zowel in zorg, organisatie als stenen. Van marktwerking in distributiemodellen tot innovaties in huisvesting, van crisismanagement tot de opkomst van concurrerende health-tech bedrijven en robots. En dan is er nog het steeds veranderende overheidsbeleid.
,,We kunnen de zorg heel ingewikkeld maken, maar het uitgangspunt is vaak simpel,” zegt Adriaansens. ,,Er zijn mensen met een zorgvraag en mensen die anderen – vaak uit roeping – willen helpen. Als je die twee bij elkaar brengt komt het meestal wel goed. Alleen hebben we door allerlei protocollen, regels en systemen die kern uit het oog verloren en raken zorgverleners de kluts kwijt.”
De thuiszorg is daarvan een goed voorbeeld. Daar dreigt schaalvergroting het te verliezen van schaalverkleining. Christmas: ,,In de zorgsector bestaat 80 procent uit personeelskosten en 20 procent uit overige kosten. De grotere instellingen focussen vaak, noodgedwongen, te veel op besparingen binnen die 20 procent. De oplossing lijkt echter meer te liggen in een andere manier van werken, bijvoorbeeld in teams die zelfstandig taken oppakken.”
Het seminar ‘Disruptive Change in de Zorg – Condities voor succesvolle veranderingen in de zorg’ vindt donderdag 19 mei van 14.00 tot 21.00 uur plaats in De Prodentfabriek in Amersfoort.
