Estado de México (Edomex) is een middelgrote deelstaat die als een hoefijzer om Mexico Stad heen ligt gekruld. In de Mexicaanse politiek is het een van de belangrijkste gebieden: van alle staten heeft Edomex de meeste inwoners (16 miljoen), de dwarsdoorsnede van de bevolking in de staat komt het dichtste bij die van het hele land. En Edomex is een van de belangrijkste machtsbases van de Partij van de Geïnstitutionaliseerde Revolutie (PRI), die Mexico tot 2000 op dictatoriale wijze regeerde. Twee weken geleden waren er gouverneursverkiezingen in Edomex. Normaliter zijn lokale verkiezingen in Mexico amper interessant voor buitenlandse media, maar niet deze keer. Met name Amerikaanse corresponten deden met regelmaat verslag van de aanloop, terwijl na afloop flink wat buitenlandse kranten met analyses van de uitslag kwamen.
Dat is geen toeval: de uitgaande PRI-gouverneur, Enrique Peña Nieto, is de belangrijkste gegadigde om in 2012 president te worden. Hij is jong, charismatisch, een goed spreker en is getrouwd met soap-actrice Angélica Rivera. Voor EPN (in de Mexicaanse journalistiek is het gebruikelijk om namen van politici af te korten) waren de verkiezingen van groot belang: de PRI regeert Edomex al 80 jaar, en een eventueel verlies van zijn kroonprins Eruviel Ávila zou een lelijke streep door de aanloop naar de glorieuze entrée van Peña Nieto naar het presidentschap zijn.
Deze Eruviel Ávila moest het gaan opnemen tegen Luis Felipe Bravo Mena, van de conservatieve Partij van Nationale Actie (PAN) van president Felipe Calderón en voormalige Mexico Stad-burgemeester Alejandro Encinas van de linkse Partij van de Democratische Revolutie (PRD). Van begin af aan had Ávila weinig te duchten van zijn tegenstanders. Hij stond mijlenver voor in de peilingen, Encinas en Bravo Mena en hun partijen konden het niet eens worden over een alliantie om samen de PRI te bestrijden. Uiteindelijk won Ávila met een voorsprong van 40 punten op de nummer twee, Encinas.
Nutteloos
Na afloop van de verkiezingen deden met name Amerikaanse media hun beste analyse-pogingen. De PRI won vanwege onvrede over de drugsoorlog van president Calderón, zei de een. Nee, links verloor vanwege het gebrek aan eenheid, stelde de ander. Neen, de PRI heeft zich verjongd en is daardoor aantrekkelijk voor de kiezer, zei een derde.
Dat is op zich natuurlijk prima, ik ben helemaal voor meer aandacht voor Mexico en de ingewikkelde politieke situatie in dit land. Maar helaas sloegen buitenlandse media, zoals wel vaker het geval is, volledig de plank mis in hun analyses, waardoor al die berichtgeving over lokale verkiezingen hier volkomen nutteloos was.
Waarom? Ik woon zelf in Ciudad Nezahualcóyotl, een grote arbeidersgemeente aan de rand van Mexico Stad, die net in Edomex ligt. Op de verkiezingsdag zelf, alsmede kort daarvoor en daarna, ben ik flink rond gaan neuzen en heb aan zoveel mogelijk mensen gevraagd wie ze stemden en waarom.
Het antwoord was eigenlijk bijna altijd hetzelfde: ik ga niet stemmen, ik weet niet wie de kandidaten zijn, het interesseert me niets. Een enkeling die ik sprak zou op de PRI gaan stemmen, maar kon me als enige reden slechts opgeven dat dat kwam omdat ze alleen van die partij verkiezingsposters zagen hangen. De algemene tendens was: het interesseerde niemand wat, een groot gedeelte van de kiezers had werkelijk geen flauw idee wie de kandidaten waren en wie bij welke partij hoorde, laat staan dat ze inhoudelijk iets wisten van de campagne. Het meest hilarische moment tijdens de campagne was wel het filmpje dat op televisie circuleerde, waarin grote groepen arme indianen bij een campagnedag van Eruviel Ávila stonden te juichen. Toen de verslaggever ze vroeg wie Ávila was, hadden ze geen idee waar die gekke journalist het over had. En als ze niet wisten wie Eruviel Ávila was, waarom stonden ze dan voor hem te juichen? “We kregen betaald door onze (PRI-)burgemeester om hier te zijn.”
Corrupte klootzakken
Wat buitenlandse media vaak vergeten als ze hier in Mexico verkiezingsuitslagen analyseren, is dat ze niet meer in eigen land, maar in Mexico zijn. Amerikaanse analyses gaan niet meer op. Wat ze vergeten, is dat Mexicanen helemaal niet zo vreselijk veel over politiek nadenken. Op de vraag aan een Mexicaan wat hij of zij van die politiek vinden, is de reactie bij de overgrote meerderheid: “Daar weet ik niets van”, “dat interesseert me niet” of “het zijn toch allemaal corrupte klootzakken.”
Een van de grootste uitdagingen van de jonge Mexicaanse democratie (het land is pas sinds 2000 echt democratisch) is apathie. Amper de helft van de kiezers gaat stemmen, en de meeste kiezers die wel de moeite nemen, weten inhoudelijk bijna niets van de kandidaten of de campagnes af en stemmen meestal voor bekend is. Maar in de twee jaar dat ik nu hier ben, heb ik niet of nauwelijks artikelen daarover gelezen. Wel heel veel mooie, intellectuele analyses van uitslagen. Als je die aan de gemiddelde Mexicaan zou voorlezen, is de kans groot dat hij je aankijkt met een blik die zegt: “Man, waar heb je het over?”
