Als Halbe Zijlstra zijn telefoon pakt om carnavalsfoto’s te laten zien, gaan we er eens goed voor zitten. De Friese fractievoorzitter van de VVD vierde carnaval in Maastricht en dat wil hij graag even laten weten. “Nee, je mag niet beschrijven hoe ik eruit zie, maar dit geeft aan dat noordelingen ook in het zuiden komen,” zegt hij met een lachje. Zijn woordvoerster veert op als hij de foto wil tonen. “Halbe Zijlstra, die telefoon blijft in je broekzak.”

Alleen even zien, we zullen niets zeggen tegen de lezers!

Lacht: “Nee, misschien laat ik hem straks wel even zien. Ik vier trouwens ieder jaar wel een dagje carnaval in het zuiden, hoor.”

U was er een week later ook op campagne. Wat leert u eigenlijk van zo’n tour door het land?

“Nou, het is voornamelijk goed om weer eens afstand te nemen van Den Haag. Hier zijn we continu bezig met alle besluitvormingsprocessen en lezen we zes kranten per dag; als er dan in alle kranten hetzelfde bericht staat is dat voor ons iets groots. De gemiddelde Nederlander leest één krant en kijkt nog wat op een weblog. Daar houdt de nieuwsgaring op. En als je door het land trekt merk je dat veel mensen toch met hele andere dingen bezig zijn. Dat besef is altijd goed.”

“Als je de plannen goed uitvoert is de decentralisatie juist goed voor gemeenten en bewoners.”

U komt uit Oosterwolde, uit de provincie. U zou moeten weten dat je af en toe moet relativeren.

“Zeker, dat doe ik ook. Ik zeg altijd: politiek moet je bedrijven met gezond boerenverstand. Als je zaken logisch op een rijtje zet, kom je uiteindelijk ook tot een logisch besluit. We halen er vaak van alles en nog wat bij, terwijl de kiezer gewoon een oplossing wil voor zijn probleem. Of we bieden hem de oplossing, of – en dat moeten politici ook veel vaker doen – we zeggen tegen de mensen: sorry, dit is een zaak die je zelf moet oplossen. Daar is de politiek niet voor.”

Legt uit: “In Nederland hebben we te veel een risicoloze maatschappij proberen op te bouwen, door elk risico, elk probleem, dat zich voordoet van een oplossing te voorzien. En dan het liefst door de overheid aangedragen. Een risicoloze maatschappij bestaat niet, dat zien de mensen ook. Als de politiek pretendeert dat het wél zo is, dan bouw je je eigen teleurstellingen in.”

U bent voor decentralisatie, maar er is minder geld.

“Als je de plannen goed uitvoert is de decentralisatie juist goed voor gemeenten en bewoners. Daar heb ik genoeg voorbeelden van.”

We zijn benieuwd.

“Een gehandicapte jongen uit Boskoop kwam volgens de officiële regelingen in aanmerking voor een tillift, die door de gemeente werd vergoed. Het probleem was dat hij met die tillift alsnog bepaalde dingen niet kon doen en vijf dagen thuishulp nodig had. Wat hebben ze daar gedaan? Ze hebben een iets duurdere tillift aangeschaft waardoor hij volledig zelfstandig is geworden en geen thuiszorg meer nodig heeft. Dat scheelt dus kosten voor vijf dagen in de week zorg. Tot nu toe vereiste dit instemming van landelijke instanties – die gelukkig in dit geval akkoord gingen – maar vaak gebeurt dat niet. We zien te vaak dat verschillende regelingen landelijk en lokaal langs elkaar heen schuren, terwijl gemeentes het zelf veel efficiënter kunnen doen. En dus moeten we hen alle middelen geven.”

Maar de gemeenten hebben het geld niet.

“Nou, het voorbeeld dat ik zojuist gaf laat zien dat het voor de persoon in kwestie beter geregeld was, maar op financieel gebied voor de gemeente óók.”

Vervolgt: “We hebben in het verleden een fantastisch voorbeeld gezien. Mark Rutte heeft als staatsecretaris de Wet Werk en Bijstand teruggekeerd. Ik zou zeggen: pak de krantencommentaren van destijds er maar bij, want het zou verkeerd gaan, men was bang voor onzekerheden, het zou niet functioneren want de gemeenten konden dat niet toch allemaal niet goed uitvoeren… Op dag één van de inwerkingtreding van de WWB was men alleen al in Amsterdam twaalfhonderd bijstandsgerechtigden kwijt, omdat bleek dat ze toch konden werken.”

Zou het ook kunnen dat deze decentralisatie duurder uitpakt voor gemeenten?

“In theorie is alles mogelijk.”

“Het sluiten van verzorgingshuizen is voor ons geen doel op zich, sterker nog; het is andersom.”

U zegt in het geval van de gehandicapte jongen uit Boskoop: dit is win-win. Maar zou het ook lose-lose kunnen zijn?

“Zoals?”

Dat het in de praktijk allemaal duurder wordt.

“We zouden in theorie ongetwijfeld wel een voorbeeld kunnen verzinnen waarin dat zo zou zijn, maar over het algemeen is dat echt niet het geval.

Ik zal nog een voorbeeld geven.

Diezelfde jongen uit Boskoop had twee rolstoelen nodig. De ene rolstoel was voor thuis, de andere voor op zijn werk, waar hij een rolstoel nodig had voor andere zaken. In zo’n situatie gelden twee verschillende regelingen en in plaats van dat we één rolstoel kopen die een beetje is aangepast, kopen we er nu twee. De zorg zit vol met dit soort voorbeelden van instanties die langs elkaar heen werken.”

Maar wie checkt dat dan precies? Die jongen heeft misschien niet door wat er allemaal mogelijk is. Hoe worden de mensen individueel zo wijs dat ze bij iemand aankloppen en zeggen: regel dat voor mij.

“Deze jongen heeft het uiteindelijk met z’n rolstoel geregeld gekregen, omdat hij toevallig de toenmalig minister Kamp tegenkwam. Die zei: dit is te bespottelijk voor woorden. Maar de toekomst zal zijn dat je niet zélf de dingen aan elkaar hoeft te koppelen. De gemeente heeft alle informatie binnenboord en maakt zelf direct een integrale afweging.”

De gemeente kan ook nog wel een sportclub hebben die ze moeten redden. Dan kan een individueel verzoek van een bewoner zomaar in een bureaula verdwijnen. Wat we willen zeggen: is het niet té idealistisch?

“Ik ben zelf gemeenteraadslid geweest en als er nou één ding is waar ik niet bang voor ben dat is het dat gemeenten gaan zeggen dat ze die lantaarnpaal of sportclub belangrijker vinden dan zorgbehoevenden. Dat gaat in geen enkele gemeente het geval zijn.

Het is eerder het omgekeerde, namelijk de zorg dat gemeenten te veel gaan oppakken en te weinig bij de mensen zelf zullen laten liggen. Die vraag vind ik zeer van belang: wat kunnen mensen zelf doen? Wat dat betreft was die zorg alleen maar groter geweest als we het volledige rijksbudget zouden overhevelen naar de gemeenten. Dan zouden ze daar helemaal niet na hoeven denken.”

Vervolgt: “Ik zal nog een voorbeeld geven. Ik hoor partijen als de SP, en eigenlijk heel links, over het probleem dat verzorgingshuizen gesloten worden. Maar het sluiten van verzorgingshuizen is voor ons geen doel op zich, sterker nog; het is andersom. Mensen kunnen dankzij ons beleid veel langer thuis wonen en als ik het aan de oudere mensen vraag is dat precies wat zij het liefste willen.”

Hoe zorgt u ervoor dat deze decentralisatie geen open einderegeling wordt?

“Door het budgettair in te kaderen. De gemeenten krijgen een benodigd geldbedrag en vervolgens moeten zij het op een slimme manier besteden. Als ze dat goed doen, dan houden ze geld over en kunnen ze dat besteden aan lastenverlichting of onderhoud aan sportvoorzieningen. Maar ze moeten eerst het beleid goed neerzetten.

Als je een besluit laat samenvallen met de verantwoordelijkheid voor de financiële gevolgen, dan neem je een ander besluit. Het is makkelijk om te zeggen: het Rijk betaalt, dus wij als gemeente verklaren jou nu arbeidsongeschikt. Dat zorgt voor te veel afschuifgedrag tussen de instanties en dat is vanuit ieder positie te begrijpen, maar degene die aan het eind van de rit de pineut is, is de patiënt, de eindgebruiker.”

Dan iets anders. We hoorden van Roemer dat samenwerken met de PvdA moeilijk is.

“Volgens mij gaat de samenwerking met de PvdA op dit moment goed, dus u zult mij niet horen klagen.” Lacht: “En als links onderling met elkaar begint te fitten, dan houd ik me daar maar even buiten, hè?”

Minister van Financiën Zalm werd gek van PvdA-minister Melkert. Hoe is dat nu?

“Ik heb met Samsom de ervaring dat als ik een afspraak met hem maak, dat hij deze nakomt. En dat is bepalend voor een goede samenwerking. Ik durf niet te zeggen dat elke PvdA’er dat genetisch in zich heeft, maar tot nu toe gaat het gewoon goed.”

Voormalig fractievoorzitter Jozias van Aartsen is in het verleden opgestapt na een slecht resultaat bij de gemeenteraadsverkiezingen. Zou een zelfde scenario voor u denkbaar zijn?

“Nee, Van Aartsen heeft voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 gezegd dat hij zou vertrekken als de uitslag tegen zou vallen. De VVD haalde volgens mij 0,1 procent minder stemmen en hij vertrok. Ik ben daar helemaal niet mee bezig. Het belangrijkste is dat we landelijk een enorm pakket aan maatregelen hebben genomen om uit de crisis te komen en dat we nu koers houden. We zien namelijk dat het beleid begint te werken, dat de economie aantrekt, dat ondernemers kansen pakken en weer banen creëren.

Ik hoorde laatst iemand zeggen: we zijn net door een hele zware storm heen gevaren en het zou heel stom zijn om dan rechtsomkeert te maken. Dat vond ik wel een mooie uitspraak. We moeten als partij ook stabiel blijven om deze gang van zaken door te kunnen zetten, dus met een zelfde scenario als Van Aartsen ben ik niet bezig.”

De koopzondagen dan. Er zijn partijen die het onbegrijpelijk vinden dat de VVD ondernemers vrij laat; de kleine ondernemer gaat eraan ten onder. Die kunnen niet concurreren met de grote bedrijven.

“Nee, joh. Het is nu zo dat de gemeenten bepalen hoe ze met de koopzondagen omgaan, maar als het aan de VVD ligt is het straks een besluit dat elke ondernemer zelf moeten kunnen nemen. Ik zal je nog een voorbeeld geven.”

Doe nog maar een dan.

“In Twente woont een lokale bakker die graag op zondag wil kunnen verkopen. Hij kan op zondag namelijk wel brood bakken, maar hij mag het niet verkopen. Het alternatief is dat hij zijn brood dan maar naar een tankstation brengt waar het wél verkocht mag worden. Dat geeft precies aan hoe gek het is.

De ondernemer moet de afweging kunnen maken. Voor sommige ondernemers is het verstandiger om bijvoorbeeld op maandag dicht te zijn, restaurants bijvoorbeeld. Die verdienen op zondag weer veel meer. Voor anderen zit er op zondag helemaal niet veel omzet in, blijf dan alsjeblieft ook dicht. Het is echt aan de ondernemer zelf, dit moet de politiek niet bepalen.”

Vervolgt, enigszins sarcastisch: “Met enig genoegen zie ik tegenwoordig dat bijna elke partij zegt dat ze een ondernemerspartij zijn. Dat is goed, maar laat ze dan ook alsjeblieft de maatregelen steunen die daarbij horen en dat betekent dat ondernemers meer zelf mogen besluiten, dat wij hen niet in de weg lopen. Kijk naar de koopzondag.

Op een of andere manier loopt het daar altijd nét mis. Omdat alle partijen plots een ondernemerspartij zijn, willen ze allemaal regeltjes opwerpen om de ondernemers te beschermen voor weet ik veel wat, terwijl ondernemen vooral betekent: zelf besluiten kunnen nemen en niet in de weg worden gelopen.”

“Het grappige aan Amsterdam is dat je de keuze krijgt tussen links of links.”

In de televisiedebatten over de gemeenteraadsverkiezingen ging het veel over Amsterdam. Is het u ook opgevallen?

“Ja, de rest van Nederland haakt dan wel af.”

Laat een moment stilte vallen: “Het grappige aan Amsterdam is dat je de keuze krijgt tussen links of links.”

D66 is links?

“Moet je maar eens kijken wat ze in Amsterdam de afgelopen jaren hebben besloten. Dat kleurt toch veel meer naar de PvdA dan naar de VVD. Dus de echte keuze in Amsterdam is: wil je nou een D66-PvdA-achtige partij in het zadel helpen, of kies je voor meer realistisch beleid, dus een VVD’er.”

In Amsterdam wordt de VVD altijd een beetje als linksbuiten van de landelijke partij gezien, of niet?

“Ja, maar in Amsterdam vinden ze hen dus heel erg rechts. Het mooiste is: dat toont dus precies aan dat het een lokale partij is, want in Amsterdam is de VVD gewoon de partij die het meest rechts zit. Even denken, wie zit er nog meer rechts? De PVV zit er niet, en die zijn overigens hartstikke links.”

Oh?

“Ja, de PVV is op het gebied van immigratie en veiligheid rechts, maar financieel economisch hollen ze de SP links voorbij.”

Van de PVV is het een kleine stap naar Wilders. Hij heeft beweerd dat de PVV landelijk de grootste partij zal worden en dat alle partijen hun schoonmoeder nog verkopen om aan de macht te komen, en dus met hem willen regeren. Buma (CDA) heeft gereageerd door te zeggen dat hij niet meer met de PVV zal regeren. Wat zegt u?

“Dat is mooi voor meneer Wilders en mooi voor meneer Buma. Weet je, we hebben nu gemeenteraadsverkiezingen en in alle gemeenten lopen vrijwilligers momenteel het vuur uit hun sloffen voor hun partij, is het dan nodig om nu al vooruit te lopen op een uitslag van toekomstige Tweede Kamerverkiezingen, in 2017? Zullen we het er alsjeblieft eens over hebben als het aan de orde is, en niet nu?”

Duidelijk. Ben je trouwens al in Oosterwolde geweest?

“Ja, niet op campagne, gewoon bij mijn ouders.”

We nemen aan dat de grote leider wel even gebeld wordt voor een rondje door de stad.

Lacht weer hartelijk: “Nou, je kan veel over Oosterwolde zeggen, maar niet dat het een stad is.” Kijkt vervolgens naar voorlichter: “Nee, ik ga daar niet op campagne.”

Omdat het geen swingstate is?

Woordvoerster: “Nee, omdat we maar één Halbe Zijlstra hebben. Klonen is nog niet helemaal succesvol verlopen.”

Mogen we dan tot slot de carnavalsfoto nog even zien?

“Vooruit, hij staat in m’n telefoon, ik zal hem er even bij pak…”

Woordvoerster breekt in: “Maar Halbe, jij hebt je telefoon toch helemaal niet bij je?”