Tot 26 oktober is er dit jaar bij het Nationaal Militair Museum (NMM) de tentoonstelling ‘Honderd jaar Tanks‘ te zien. Op de aangrenzende Arena vindt op 27 en 28 augustus ‘het grootste tankevenement van Nederland plaats’. En Garde plukt er uit, en ontrukt wat aan vergetelheid.
De Nederlandse strijdkrachten kregen pas in september 1945 voor het eerst operationeel de beschikking over eigen tanks. Zijnde, 15 M4A3 Shermans met een M4 105 mm houwitser, wat ze meer SP artillerie maakte. Met deze 15 M4s werd één tankcompagnie van de opgerichte Mariniersbrigade uitgerust. Die ze ‘koloniaal’ gebruikte.
Het opvallende is dat er in ‘de Oost’, en zelfs ‘de West’ eerder operationele tankeenheden op het toneel verschenen dan in Nederland zelf. Waar voor de oorlog alleen ter proefneming is gefreubeld met een (1) Renault FT-17 uit WOI. Niet dat de gebruikte tanks in de Oost of West indrukwekkend waren. Afgezet tegen het huidige Nederlandse tankbestand waren hun aantallen dit wel. Zeker qua beoogde of geplaatste bestellingen.
Voor de oorlog kreeg het KNIL de beschikking over zo’n 26 lichte tweeman Vickers Carden-Loyd tanks. De KNIL-plannen voor meer tanks, vanwege de toenemende spanningen met Japan, kwamen eigenlijk pas na het uitbreken van de oorlog in Europa serieus van de grond. Helaas moest het KNIL achter in de rij aansluiten voor het in aanmerking komen van eerste-keus materieel. Tweede-keus materieel was iets makkelijker te krijgen. Daarom werd in 1940 uiteindelijk een familie van lichte en middelzware Amerikaanse Marmon-Herrington tanks besteld (628 stuks in vier typen). Deze tanks van circa 4 tot 12.5 ton waren op zijn best bewapend met 37 mm kanonnen. De lichtere uitsluitend met machinegeweren. Toen een deel van deze bestellingen niet zou worden geleverd werden ter vervanging 200 lichte M3 Stuart tanks besteld, die ondanks hun even bescheiden 37 mm geschut wel eerste-keus klasse waren.
De bestelde tanks moesten vijf of zes KNIL-brigades met 90 tanks elk uitrusten. Wat een behoorlijk pantserarsenaal was geweest. Het zou Japan wellicht hebben gedwongen tot een grotere invasiemacht voor de aanval op Java, de spil in de KNIL-verdediging. Het Japanse 16e Leger dat de invasie van Java in 1942 uitvoerde beschikte over een hoofdmacht van drie divisies, met samen 193 tanks. Een allegaartje van deels verouderde lichte tanks (in 1942 waren de meeste Japanse tanks van soortgelijke ontwerpen als de KNIL-bestellingen).
Aan het KNIL geleverde Marmon-Herrington CTLS-4TA tanks (foto: Marmon-Herrington -via www.overvalwagen.com, waar meer KNIL tank info)
Ook al waren ze met honderden onderweg, slechts enige tientallen Marmon-Herrington tanks bereikten het KNIL voor de oorlog in de Pacific uitbrak. Aangevuld met een handvol dat nadien nog geleverd is, heeft het magere operationele KNIL tankbestand samen met de in gebruik zijnde pantserwielvoertuigen (inclusief dertig geleverde White M3A1 Scout Cars), lokaal behoorlijk strijd geleverd tegen het Japanse leger op Java. Dit, bijgestaan door een aantal gearriveerde geallieerde contingenten, waarvan enkele eenheden ook over lichte tanks beschikten.
Een aanvullend interessant detail is dat het KNIL een van de eerste operationele gebruikers van de ‘jeep’ werd. Van een door Ford gebouwde vroege versie waren er circa 700 in gebruik, met meer in bestelling. Voornamelijk ingezet als lichte cavalerie en voor verkenning, kwamen ze uitgerust met machinegeweren in 1942 in actie op Java.
Een deel van de KNIL-bestellingen ‘spoelde’ na onze overgave in de Oost, aan in de West. Waar men samen met wat er verder aan tank-achtig spul te kopen of ritselen was, bescheiden aan de slag ging met het pantserwapen.
Bij dutcheastindies.webs.com en www.overvalwagen.com veel meer over KNIL-tanks en ander materieel, met diverse verrassende of opvallende bestellingen. Zoals het Amerikaanse Johnson semi-automatische geweer, een tien-schots concurrent van de acht-schots M1 Garand. Aldaar, naast beschrijvingen van gevechten op Java, eveneens de oorlogservaringen van eenheden in Suriname en op de Antillen.
In de Militaire Spectator van januari 2016 wordt ingegaan op het Japanse militaire perspectief van de strijd, met een .pdf-link (673 pagina’s) naar: ‘The invasion of the Dutch East Indies. Compiled by The War History Office of the National Defense College of Japan’.
Tekst: ‘A soldier of an Indian armoured regiment examines a light tank (Marmon-Herrington CTLS) used by Indonesian nationalists and captured by British forces during the figthing in Surabaya’ (november 1945). Foto: wiki-No 9 Army Film & Photographic Unit Sergeant Davis MacTavish.
Na een traag begin met een in 1945 opgerichte Pantserschool, en vanaf 1946 de moeizame oprichting van twee (proef)bataljons ‘Vechtwagens’ met elk 53 behoorlijk versleten Canadese RAM tanks, begon de tank pas na de oorlog aan zijn Nederlandse carrière. De tank had hier wel reeds rondgerateld, maar niet in ‘onze’ handen. In mei 1940 kregen tanks een aandeel in de Duitse zuidelijke opmars richting Rotterdam-Den Haag, en in de herfst van 1944 troffen tanks elkaar tijdens de Slag om Overloon. Waar de zwaarste tank versus tank gevechten op ons grondgebied plaatsvonden.
De RAM tanks kregen al spoedig gezelschap of aflossing van wat er aan M4 Shermans op dumps te vinden was. In 1947 vanuit Groot-Brittannië aangevuld met 57 Sherman Firefly tanks, met een redelijk hard schietend 76.2 mm 17 pounder kanon. Meer Shermans volgden. De uiteindelijk circa 150 verkregen, veelal in slechte staat verkerende Shermans in een allegaar aan uitvoeringen vormden samen met -vanaf 1951- zo’n vijftig lichte M24 Chaffee verkenningstanks onze eerste tankeenheden. Eenheden die vanwege de diversiteit aan materieel, verergerd door onderdelentekorten (niets nieuws onder de zon) gebrekkig operationeel inzetbaar bleken. Waarbij de gevechtswaarde van de Sherman bij een toenemende vrees voor een vloed aan T34/85 tanks uit het oosten, marginaal was. Zeker in het geval van de oudere M4 uitvoeringen met het korte 75 mm kanon.
Na lang rollend gebruik volgde voor onderstaande veteranen een in beton gegoten statisch gebruik in de IJssellinie. Sherman Firefly (boven) en RAM tank (foto’s: wiki, uploads van Henk van Dalen)
Vanaf 1953 veranderde de povere stand van tankzaken. Toen begon de instroom van de Britse Centurion (662 plus 66 genietanks). Eindelijk een tank van formaat. Eindelijk eens in aantallen van formaat. Tanks die helaas niet zo bij de tijd werden gehouden als noodzakelijk was. Zo moesten sommige Centurions tot 1972 wachten voor hun verouderde oorspronkelijke 20 pounder kanon werd vervangen door het uitstekende Britse L7 105 mm kanon (in productie sinds 1959).
Vanaf 1961 kregen de Centurions gezelschap van lichte AMX-13 tanks (131 stuks). Deze vervingen eerst de M24 Chaffee tanks van de verkenningseenheden, maar werden nadien ook voor antitankdoeleinden bij artillerie- en infanterie-eenheden in gebruik genomen.
Nadien werden de Centurion en AMX gefaseerd (1969-1986) vervangen door de Leopard 1 (468 stuks) en Leopard 2 (445 stuks). Zij het in steeds krappere aantallen, werden deze tanks in meerdere upgrade-programma’s wel beter bij de tijd gehouden dan hun voorgangers. Hoewel voormalige bedreigingen verre van onbewapend bleven, en het dreigingsniveau weer toenam in een regionaal steeds onstabieler wordende wereld, werden ‘the few’ haast jaarlijks ‘fewer’, om in 2011 in Nederland uit te sterven. Tot hun comeback. Als Leasepard. En niet meer dan een handvol, maar toch.
Wat ons op de vraag brengt van ‘doen ze het alweer?’ Het antwoord is: nee, maar er wordt aan gewerkt. Dit blijft zo tot medio 2019 wanneer ‘onze’ 18 Leopard 2A6+ tanks operationeel worden in een (1) compagnie van Panzer-batallion 414. Een verder grotendeels Duits bataljon dat wordt toegevoegd aan de Nederlandse 43e Gemechaniseerde Brigade die op haar beurt moet integreren in de oosterbuurse 1e Panzerdivision (Oldenburg). Dit proces verloopt nogal traag (niets nieuws onder de zon). Afgelopen 3 juni arriveerde de eerste Leasepard 2A6 bij het opgerichte Nederlandse OTK-peloton Tankoptreden, waar het vak opnieuw geleerd wordt.
Naast een eerder verschenen En Garde ‘Sie sind wieder da’ artikel weidt ook de VOC (Vereniging Officieren Cavalerie) uit over de herintreding van de Leopards (.pdf). Daarnaast gaat VOC diep in op de noodzaak van een zware gemechaniseerde capaciteit. Wat je zonder tanks domweg niet hebt.
Leopard 2A6 (foto: NMM-Defensie)
Meer links&refs
‘Het Koninklijk Nederlandsch-Indisch leger in den strijd tegen Japan’ (1946) -94 pagina’s .pdf
Naar de Facebook van 43MechBrig
Naar de Troepenmacht in Suriname –TRIS
Titelfoto: Renault FT-17 tank (foto: NMM)
