“Wat zegt de wetenschap eigenlijk?” Het is een vraag die je in het dagelijks leven niet zo vaak hoort, maar in Brussel des te meer. Als hij niet expliciet aan de orde komt, dan is het wel impliciet. Voor Europees beleid is immers de best mogelijke kennis nodig en dus is het noodzakelijk de laatste stand van de wetenschap mee te nemen. Niet zo gek dus dat er bij een discussie over Europese verkiezingen politieke wetenschappers worden ingevlogen om hun licht te laten schijnen over dit fenomeen. Dit is dus ook precies wat twee politicologen woensdagmiddag in Brussel komen doen.
Hoogleraar Wouter van der Brug van de Universiteit van Amsterdam is een van hen. De sessie heet “European elections: past and future”. Uw verslaggever denkt bij aanvang dat Van der Brug hier is vanwege een bundel die hij recent uitbracht. Die gaat namelijk precies over de titel van deze sessie: “(Un)intended Consequences of European Parliamentary Elections” bespreekt de gevolgen van de verkiezingen voor het Europees Parlement in de periode 1979-2009.
Deze bundel laat zich gemakkelijk samenvatten: ooit werden Europese verkiezingen gezien als middel om burgers bij de EU te betrekken, hun kennis over de EU te vergroten en hun steun voor de EU te doen toenemen. Dit is allemaal niet uitgekomen. De opkomst bij de Europese verkiezingen is zelfs alleen maar afgenomen ondanks het feit dat het Europees Parlement meer macht heeft gekregen. Tijdens Europese verkiezingen is er bovendien een tijdelijke teruggang (!) in de steun van burgers voor de EU. Daar is geen verklaring voor.
Hoewel er genoeg interessante inzichten in deze bundel staan en deze ook aansluit bij de titel van de sessie, refereert niemand aan dit onderzoek. Twee vice-voorzitters van het Europees Parlement komen langs om reflecties te geven op de vraag waarom zij denken dat de Europese verkiezingen niet veel enthousiasme oproepen. Zo denkt Mairead McGuinness dat burgers vooral “een beter Europa” willen. Veel burgers weten volgens haar niets over de EU en dat kun je eigenlijk ook niet van ze verwachten.
Van der Brug en een Duitse collega-wetenschapper kunnen beter onderbouwde uitspraken doen dan de twee vice-voorzitters, maar in het Europees Parlement is er vandaag meer interesse in de gedachtekronkels van bobo’s. De elementaire problemen waar het Europees Parlement mee kampt –legitimiteit, publieke desinteresse en transparantie – zouden de focus van een sessie over Europese verkiezingen moeten zijn, maar hier zijn niet de wetenschappers maar de bobo’s agenderend.
Het gevolg is voorspelbaar. Deze sessie gaat niet over hoe het Europees Parlement een echte Europese volksvertegenwoordiging kan worden die de ideeën en standpunten van Europese burgers echt representeert. In plaats daarvan gaat deze sessie over de vraag hoe eurosceptische partijen bestreden kunnen worden. Want dáár maken de bobo’s zich zorgen over: er wordt steeds vaker op eurosceptici gestemd. Wat daaraan te doen, willen de vicevoorzitters weten.
Van der Brug meldt dat het verkeerd is te denken dat eurosceptici allemaal hetzelfde zijn. Linkse eurosceptici zijn vooral tegen de huidige EU die in hun ogen goed is voor banken en voor de rijken. Rechtse eurosceptici zijn tegen de EU omdat deze de soevereiniteit van de lidstaten aantast. De rechtse kritiek op de EU is in feite fundamenteler dan de linkse, die meer gaat over hoe EU-beleid in de praktijk uitwerkt. Een Duitse wetenschapper herhaalt dit verhaal: migratie is bijvoorbeeld een belangrijk thema voor rechtse eurosceptici, niet voor linkse.
De vice-voorzitters mogen reageren. Zij hebben wederom maar één concrete vraag: hoe moet men reageren op de opkomst van de euroscepsis? Typisch een vraag van bobo’s die niets van wetenschap begrijpen, want wetenschappers onderzoeken zo’n praktische kwestie niet of nauwelijks. Gelukkig kan Van der Brug wel een open deur over het bestrijden van euroscepsis intrappen. Van der Brug: als je te snel Europa integreert zonder steun van het publiek, dan krijg je vanzelf euroscepsis.
De tientallen aanwezigen luisteren geboeid.
Chris Aalberts doet onder de titel #Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land.
