Over de Eerste Wereldoorlog, die honderd jaar geleden uitbrak, zijn in 2013 en 2014 vele boeken verschenen. Het verhaal over België in de Eerste Wereldoorlog wordt verteld in het populair-wetenschappelijke boek Brave little Belgium van regisseur en documentairemaker Mark de Geest.
De Duitsers vielen België in augustus 1914 binnen vanwege het Von Schlieffenplan, het beruchte aanvalsplan om via België naar Noord-Frankrijk door te stoten waar het Franse leger in de tang genomen moest worden. Als gevolg van de Duitse invasie verklaarde Groot-Brittannië Duitsland de oorlog, omdat België neutraal was en de Belgische neutraliteit in 1831 door de Europese grootmachten was gegarandeerd. Het binnenvallende Duitse leger maakte zich schuldig aan grove oorlogsmisdaden en vermoordde vele onschuldige Belgische burgers. In de Britse pers werd daarom gesproken over Poor little Belgium. In de loop van de oorlog veranderde dit echter in Brave little Belgium, omdat de Belgen zich niet overgaven, ondanks het feit dat hun land uiteindelijk voor 90% door de Duitsers werd bezet.
De militaire kant van de oorlog krijgt veel aandacht in het boek. Om België te verdedigen tegen een buitenlandse invasie waren er in de negentiende eeuw drie fortencomplexen aangelegd. In het oosten lag het fortencomplex rond Luik, in het zuidoosten het fortencomplex rond Namen, in het westen ten slotte het fortencomplex rond Antwerpen. De forten van Luik moesten België beschermen tegen een Duitse inval, die van Namen tijdens een Franse inval en die van Antwerpen waren een laatste toevluchtsoord als de forten van Luik en/of Namen waren gevallen. Het Belgische leger moest in Antwerpen een last stand maken totdat buitenlandse bondgenoten to the rescue kwamen.
De forten zelf lagen onder de grond. Alleen de geschutskoepels waren bovengronds. De forten waren echter niet meer up to date. De Belgische kanonnen reikten minder ver dan de Duitse en de muren van de forten waren van onbeschermd beton. De enorme Duitse 420 millimeterkanonnen, de Dikke Bertha’s, schoten hier dwars doorheen. Na de val van Antwerpen trok het Belgische leger zich terug achter de rivier de IJzer. Daar vond eind 1914 een grote slag plaats. De Belgen wisten stand te houden door een groot gebied onder water te zetten. Het Duitse leger kon daardoor geen vooruitgang boeken en werd gedwongen zich in te graven.
Brave little Belgium is een goed geschreven boek en uitstekend gedocumenteerd. Hoewel Mark de Geest geen historicus is heeft hij zijn werk goed gedaan. De toon van het boek is bovendien objectief. Ondanks de titel is het boek geen nationalistisch heldenepos geworden. De Geest heeft ook aandacht voor de slachtoffers van de oorlog en het vieze bestaan in onhygiënische loopgraven, vol ratten en luizen.
Het boek bestaat uit dertien hoofdstukken. Hoewel elk hoofdstuk een eigen verhaal vertelt vormen de verhalen samen een eenheid. Twee hoofdstukken vallen echter een beetje uit de toon, die over de moord op kroonprins Franz Ferdinand in Sarajevo en die over Fritz Habers, de uitvinder van het gifgas. Hoewel deze hoofdstukken interessant zijn om te lezen speelt België in beide verhalen geen of nauwelijks een rol. En juist dat Belgische perspectief, over de geschiedenis van een klein land dat met veel moeite stand wist te houden tegen een grote vijandelijke overmacht, maakt dit boek nu zo de moeite waard.
N.a.v.: Mark de Geest, Brave little Belgium. 13 verhalen over België in de Eerste Wereldoorlog (Manteau, Antwerpen 2013). ISBN 9789022328187. 384 bladzijden. €24,99.
