Afgelopen weekend voltooide Amy Winehouse haar levenswerk: project zelfdestructie Amy Winehouse. Anders Breivik deed hetzelfde met zijn tot dan toe onbekende levenswerk: project zelfdestructie Anders Breivik. Breivik deed het alleen ingewikkelder. En dat is logisch. Want waar Winehouse net als haar voorganger Kurt Cobain manisch depressief was, is Breivik, ik neem maar vast een voorschotje op de diagnose, paranoïde schizofreen. Anders zou ik niet weten waarom hij net als John Lennons moordenaar Mark Chapman een fictief complot tegen de mensheid aanvoert als reden voor zijn gruweldaad: “de marxistische islam”, en grote stukken van zijn manifest jatte van de Unabomber, zijn schizofrene voorganger Ted Kaczynski.
Mensen zijn emotie- en betekenismachines. Even simpel gezegd: als je emotiemachine te veel toeren maakt ben je manisch depressief. Schizofreen ben je als je betekenismachine doldraait. Waar schizofrenen over-cerebraal en soms raar vrolijk zijn, zijn manisch depressieven over-emotioneel. De tranen springen ze in de ogen als je er aan denkt naar de gezondheid van hun suikerzieke hondje te informeren. Dat. Er zit geen rem op hun gevoel. Waar jij een inbelconnectie met je emoties hebt, hebben zij breedband. Omdat Manisch Depressieven hun emoties zo sterk voelen, communiceren ze ze navenant. Meestal is dat gênant, maar soms maken ze er kunst van. De BBC beschrijft het zo:
“(Winehouse)] zingt Love is a Losing Game tijdens de Mercury Awards 2007, met slechts een akoestisch gitaartje als ondersteuning. Haar jazzy stem, zwanger van pijn en soul, bezorgt de zaal koude rillingen. Het is verbluffend. Sensationeel. Legendarisch. Een emotionele doodklap. Als ze klaar is, kijkt ze verloren rond. Ze mompelt wat nauwelijks verstaanbare woorden, haalt haar schouders op, klimt van het podium en omhelst haar echtgenoot Blake Fielder-Civil. Het echtpaar zit de rest van de nacht met de armen om elkaar heen.”
Gevalletje stoornis, nietwaar? Je kunt ervoor kiezen om aan je talent/handicap te werken, zoals Stephen Fry dat doet. Je kunt er ook helemaal in op te gaan. Zwelgen in dat bord vol knipperende lampjes voor je kop. Dat is nu eenmaal onze meest elementaire impuls. Geef een rat een pedaaltje dat gehardwired is aan zijn genotscentrum en hij zal erop blijven drukken tot zijn hersens in het eigen vocht gekookt zijn. Kurt Cobain verwierp Lithium en koos voor heroïne. Amy Winehouse ging hem met haar Rehab net zo hard achterna.
Zwelgen in betekenis is, net als zwelgen in emotie, verleidelijk en verslavend. Zeker als je een breedband connectie hebt. Anders Breivik weet precies hoe het zit. Hoe alles zit. Hij heeft er 759.159 (!) woorden voor nodig om het uit te leggen. Als je uitgaat van ongeveer 500 woorden per pagina net als in de bijbel, telt zijn manifest 1.518 pagina’s. De standaardbijbel bij mij in de boekenkast telt 1.517 pagina’s. Is dat toeval? Jij mag het zeggen.
Breivik publiceerde zijn manifest onder de naam Andrew Berwick. Andrew komt van het Griekse Ανδρέας, Andreas, een veelgehoorde naam onder joden rond het jaar nul. Het betekent “de mannelijke, de moedige”. Berwick is oud Engels voor: “van de gerstlanderijen.” Samen: “De manmoedige van de gerstlanderijen.” Mark Chapman, die andere schizofrene mafkees, was net als Breivik een christen. Toen John Lennon beweerde populairder te zijn dan Jezus, besloot Chapman de mensheid van Lennon te redden. Hij baseerde zijn daad op deze passage uit Catcher in the Rye van J.D. Salinger:
Anyway, I keep picturing all these little kids playing some game in this big field of rye and all. Thousands of little kids, and nobody’s around – nobody big, I mean – except me. And I’m standing on the edge of some crazy cliff. What I have to do, I have to catch everybody if they start to go over the cliff – I mean, if they’re running and they don’t look where they’re going I have to come out from somewhere and catch them. That’s all I’d do all day. I’d just be the catcher in the rye.
“Manmoedige van de gerstlanderijen.” “Vanger in het Graan”… Verleidelijk hè? Breivik wil ons redden. Net als Chapman en Kaczynski. Waarvan weet hij niet precies. Maar hij heeft een onderbuikgevoel zo dik als een bijbel. Iets als een geloof, iets als God. Iets groots, iets al omvattends. Amy Winehouse voelde het ook.
Afgelopen weekend zetten twee psychiatrische patiënten nadrukkelijk hun stempel op onze moderne geschiedenis. Ze moesten het kwijt, aan ons allemaal. Net als Mohammed en Stalin. Net als Einstein, toen hij bleef volhouden dat God niet dobbelt. Inspiratie is een mooi iets. Maar als je voor het gemak even vergeet dat de rest van de wereld er ook nog is, wordt je inspiratie puur vergif. John Lennon zong het al: God is a concept. By which. We measure. Our pain.
