Het verslaan van een EU-top bestaat vooral uit wachten. De regeringsleiders komen aan en beantwoorden kort wat vragen, er is een onbelangrijke persconferentie van Europarlementsvoorzitter Martin Schulz, er komen wat tussentijdse conclusies naar buiten en er wordt wat genetwerkt. Dat is niet genoeg om journalisten de hele middag en avond aan de praat te houden, zelfs niet voor journalisten die voor hun krant of TV-zender sowieso een verslag moeten maken en met een deadline zitten. Het verslaan van zo’n top betekent voor iedereen maar één ding: wachten.
Hoe anders is dat aan het einde. In het gebouw van de Europese Raad hangen grote beeldschermen met het “media-programma”. Er staat de hele tijd hetzelfde: het tijdstip van de persconferenties wordt nog bekend gemaakt. Als er op deze schermen iets verandert, dan wordt het pas interessant. Niemand weet of dit om tien uur of om drie uur zal zijn. Dinsdagavond gebeurt het even voor elven. De camera richt zich op de binnenplaats, waar auto’s aan en af beginnen te rijden om de regeringsleiders naar hun hotels te brengen.
De beeldschermen laten zien dat journalisten nu in actie moeten komen. De onderhandelingen zijn afgelopen en nu is er informatie te halen. De vraag is natuurlijk: waar moet je naartoe? Het meest logische lijkt om naar de auto’s op de binnenplaats te gaan, maar tegelijkertijd zijn er ook persconferenties. Er is een grote zaal waar de vaste voorzitter van de Europese Raad – Donald Tusk – vragen gaat beantwoorden, maar er kunnen ook nog nationale persconferenties zijn in aparte zaaltjes. Wat nu?
Dit blijkt géén vraag van een onervaren verslaggever. Er zijn meer journalisten die het niet weten. Dinsdagavond kiest uw verslaggever aanvankelijk voor de Nederlandse persconferentiezaal, maar daar zit maar één journalist: een man van Reuters, die zegt hier te kunnen wachten op Rutte omdat zijn collega’s al naar Tusk gaan. Hij denkt dat Rutte eerst met Tusk in de grote zaal een persconferentie houdt – wat blijkt te kloppen – en daarna nog een aparte Nederlandse persconferentie geeft. Dat laatste klopt niet. Na de grote persconferentie is het afgelopen.
Zo komt uw verslaggever terecht in de grote zaal waar Tusk, Rutte en Europese Commissievoorzitter Jean Claude Juncker acte de presence geven. Ik ben in goed gezelschap: ook NRC, Trouw, NOS en RTL kiezen voor deze zaal. Het ligt niet voor de hand om naar de wegrijdende auto’s te gaan, want de vraag is of regeringsleiders daar überhaupt nog de tijd nemen om vragen te beantwoorden en of je dan niet helemaal achteraan staat. De grote zaal dus, al slaat de twijfel wel snel toe: we zitten ruim een kwartier te wachten tot er iets gebeurt.
Andere journalisten doen dat beter: zij halen quotes op bij David Cameron. Waar dat persmoment precies plaatsvindt is vanuit de grote zaal niet te zien, dus de keuze voor deze zaal is niet meer makkelijk te wijzigen. In de zaal zien we tijdens het wachten wel Xavier Bettel – de premier van Luxemburg – vragen beantwoorden. We horen hem niet, want het geluid staat uit. Het blijft dus bij wachten en we vernemen achteraf via andere media – net als u thuis – wat Cameron allemaal gezegd heeft.
Dit chaotische proces is alleen in goede banen te leiden als je met meerdere verslaggevers naar de Europese Raad bent gekomen. Reuters heeft deze luxe, maar Nederlandse media niet. Je moet kiezen voor één persmoment en de rest vang je op uit andere media, net als de mensen thuis. Dit is ongewenst, want je hebt meerdere verklaringen van regeringsleiders nodig om de onderhandelingen enigszins te kunnen doorgronden. Ze zeggen niet allemaal hetzelfde. Maar bij de Europese Raad zijn alle persconferenties op hetzelfde moment, hetgeen goede nieuwsgaring – bewust of onbewust – onmogelijk maakt.
Woensdag is de tweede dag van de top en dan gaat het net zo. De beeldschermen laten rond twee uur in de middag zien dat er een einde aan de bijeenkomst is gekomen en dat de pers eindelijk zijn werk kan gaan doen. Er blijken persconferenties van Merkel – vanzelfsprekend in het Duits – en Orban. Die praat in het Engels. Maar de Duitse persconferentiezaal is niet zo snel te vinden in het ondergrondse gangenstelsel. In de grote persconferentiezaal tonen tientallen journalisten geen enkele interesse in de woorden van Merkel. Zij wachten op Juncker en Tusk.
Als Merkel spreekt, zijn Juncker en Tusk echter nog lang niet aanwezig en dus is er in theorie tijd om naar Merkel te gaan, maar de zaaltjes van de lidstaten zijn klein en benauwd en waarschijnlijk past er dus niemand meer bij. Merkels woorden worden niet op de megabeeldschermen in de grote persconferentiezaal geprojecteerd, terwijl daar verder niets te doen is. Ook nu geldt dat je meerdere verslaggevers nodig hebt om een goed beeld te krijgen, maar op de NOS en RTL na hebben alle Nederlandse media er hier hooguit eentje.
Uw verslaggever kiest voor de grote zaal met Juncker en Tusk en wacht af. Dinsdag was die keuze de juiste, vandaag de verkeerde. Voor zover dat überhaupt te zeggen is natuurlijk. Rutte houdt op hetzelfde tijdstip beneden een persconferentie in het benauwde Nederlandse zaaltje. Daar zitten alle Nederlandse verslaggevers, terwijl uw verslaggever zo naïef was te denken dat Rutte wel even zou wachten nadat Juncker en Tusk boven in de grote zaal hun woordje hadden gedaan. Maar dat zou het werk van journalisten natuurlijk veel te gemakkelijk maken, dat begrijpt u.
Chris Aalberts doet dit jaar onder de titel #Bruslog – Brusselse logica – verslag van Europese politiek in Brussel, in Den Haag en in het land.
