Identiteitsdiefstal en andere vormen van fraude zijn in een digitale wereld een van de grootste problemen. De criminaliteit is zicht- en voelbaar als je slachtoffer bent. Maar je goed weren is een ingewikkelde toer. Voor wie een beetje nadenkt snapt dat de standaard retoriek van harder straffen niet werkt. Want om iemand een tik op de vingers te geven moet je de dader wel hebben. En dat laatste is sneller gezegd dan gedaan. Fraudezaken zijn sowieso al lastig op te lossen, maar helemaal als de dader slimme hacktechnieken gebruikt.
Om toch met slimme oplossingen te komen, organiseerde het Ministerie van Binnenlandse Zaken een antifraude-hackaton . Vrijwilligers programmeren in een weekend een oplossing in elkaar om fraude lastiger te maken en soms te voorkomen. De deelnemers waren geen ambtenaren, maar burgers die net met een andere blik kijken.
Dat verschil is groot, omdat bij de overheid toch relatief vaak met een bepaalde blik naar problemen wordt gekeken. De oplossingen eindigen dan vaak met het koppelen van grote databases en dus het schenden van de privacy. Het verfrissende is dat met een andere blik veel laaghangend fruit-fraude beperkt kan worden.
Sommige stappen zijn voor de hand liggend: een app die je waarschuwt wanneer er met je gegevens bij de overheid iets gebeurt. Klopt het niet dan kun je met een druk op de knop een waarschuwing afgeven. Zo weet je sneller dat je gemeente een fout maakt of iemand je identiteit heeft gestolen.
Andere voorbeelden zijn diensten die een burger de mogelijkheid bieden om zo min mogelijk informatie te verstrekken en alleen voor de duur dat het echt nodig is. Bij die oplossing worden geen gegevens doorgegeven als dat niet strikt noodzakelijk is. Maar bijvoorbeeld een identiteit bevestigd of een vraag (bijvoorbeeld: is die persoon ouder dan 18?) beantwoord.
Een groep maakt handig gebruik van data om een aanvraag zaken slimmer te checken op basis van kennis die je al hebt. Grappig was ook de gedachte om een burger een profiel te laten bijhouden, waarbij je zaken voor jezelf onmogelijk maakt. Wie geen kinderen verwacht kan het aanvragen van kinderbijslag of huursubsidie onmogelijk maken.
Weer een andere aanpak was het procesmatig uitwerken van fraudescenario’s en die publiek maken. Via een dashboard wordt zichtbaar in hoeverre het probleem is opgelost. Zo zet je de overheid onder druk er daadwerkelijk iets aan te doen. Het lijkt een beetje op de Zwitserse aanpak waar een tijd lang fraude niet werd bestraft als je het geld terugbetaalde, maar uitlegde hoe de truc werkt.
Het prettige was dat het ministerie van Binnenlandse Zaken eens open staat voor andere gedachten dan alleen de vaste reflexen. Een noodzakelijke stap, want bij de bestrijding van digitale criminaliteit blijft fraude altijd onderbelicht. Justitie lijkt toch meer aandacht te hebben voor de puistenkop die de website van zijn school plat legt of de vraag of de goed bedoelende hacker die fraude probeert te voorkomen toch niet ietsje te ver is gegaan. Een hackaton helpt dan tenminste problemen die ons allemaal aangaan te voorkomen.
