Na de voor PvdA en VVD dramatisch verlopen gemeenteraadsverkiezingen, staat de volgende stembusgang voor de deur. Over bijna een maand weten Samsom en Rutte of er nog iets van de Nederlandse sociaaldemocraten en liberalen in Europa overblijft. Met de trend van de peilingen in het achterhoofd zou het handhaven van de huidige drie zetels die beide partijen hebben al een goede uitslag zijn. Waarschijnlijker is dat er twee of zelfs een zetel in het vat zitten. Op in totaal 25 Nederlandse zetels zou dat een erbarmelijk resultaat zijn. PvdA en VVD zullen met zo’n uitslag binnen hun Europese fractie niet meer voor vol worden aangezien.
Verlies van beide coalitiepartijen in Europa zal in Nederland minder hard aankomen dan de uitslag bij de gemeenteraadsverkiezingen. Want eerlijk is eerlijk: het Europees Parlement interesseert de meeste kiezers geen biet. Een op de drie Nederlanders gaat stemmen, dat zegt al genoeg. Ook heeft de uitslag geen gevolgen voor het kabinet: dat is niet van Europa afhankelijk om door te regeren.
Toch is er voor PvdA-leider Samsom veel aan gelegen de schade beperkt te houden. Want bij verlies weet hij dat zijn leiderschap weer ter discussie wordt gesteld. Zeker als de PvdA nog maar één zetel in Europa overhoudt. Dat is geen resultaat om mee thuis te komen. En omdat deze discussie niet voor het eerst oplaait, weet hij dat hij in de gevarenzone zit. Wat daarbij niet helpt is dat Samsom pas na de gemeenteraadsverkiezingen het voornemen om illegaliteit strafbaar te stellen van tafel kreeg. Dat wordt binnen zijn partij als strategische blunder gezien.
De Europese verkiezingen lijken voor PvdA en VVD een mission impossible. Ze worden op de rechter, midden en linkerflank weggeconcurreerd. De PVV en SP trekken kiezers die uitgesproken Eurokritisch zijn, waarbij de PVV stemmen weghaalt bij potentiële VVD-stemmers en de SP bij de traditionele PvdA-achterban. Middenpartij D66 werkt als magneet op het pro-kamp en vist hiermee in de vijver van zowel het PvdA-electoraat als de VVD-kiezers die het Europese project van harte steunen. Tot slot: door de lage opkomst zijn het CDA en de kleine christelijke partijen van oudsher in het voordeel, want de achterban van deze partijen gaan meer dan gemiddeld wel stemmen.
Het zijn zenuwslopende jaren voor de leiders van de regeringscoalitie, want zelfs als Europa met goed resultaat wordt afgesloten wachten er veel belangrijkere verkiezingen: die voor de Provinciale Staten in 2015. Als de partijen zich in de peilingen niet herstellen, dan is het na die verkiezingen vrijwel zeker gedaan met de coalitie. De Provinciale Staten kiest namelijk de Eerste Kamer en daar is de coalitie nu al afhankelijk van D66, ChristenUnie en SGP. Nog meer afhankelijkheid, zodat bijvoorbeeld om de steun van het CDA moet worden gesmeekt, is uiteraard een optie.
De vraag is of de leiders van PvdA en VVD het zullen afwachten. De kans is groot dat Nederland dan weer voortijdig naar de stembus moet.
Dit artikel is geschreven op persoonlijke titel.
