Toen Oeganda de beruchte homowetten invoerde, was Nederland boos. Er moest druk komen, sancties misschien, hulp ingetrokken. Afgelopen dinsdag organiseerde De Buitenlandredactie samen met De Balie een debatavond over de rol van het Westen in de Oegandese homohaat. Een panel van uitsluitend witte Nederlanders, al dan niet zelf met een belang in Oeganda, discussieerde over wat ‘we’kunnen doen. Duidelijk werd dat er sprake is van een heuse Koude Oorlog, compleet met wapenwedloop (maar dan met geld), waarbij ideologisch tegengestelde organisaties hun vetes uitvechten in een verre achtertuin.
Oeganda werd met rust gelaten door het Westen tot zo rond 1860, toen de Engelsen langskwamen. Zij voerden er in 1867 hun eigen sodomiewet in. Hoogleraar Saskia Wieringa vertelt over de vele soorten homoseksualiteit die in de regio bedreven werden voordat de Britten hun zeden kwamen opleggen. Het Westen bracht dus geen homoseksualiteit, maar homofobie.
De huidige president Museveni is al sinds 1986 aan de macht. Hij was vroeger de donor darling van het Westen, maar gedraagt zich nu als een machtswellusteling stelt Wieringa. De antihomowetten zijn voor hem een goede manier om de aandacht af te leiden van protesten tegen corruptie en andere misstanden van zijn regime.
Journalist en fotograaf Arne Doornebal woonde in Oeganda. Hij legt uit dat hoe harder het Westen zich verzet tegen de antihomowetten, hoe meer steun Museveni krijgt. Dit brengt een lastig dilemma. Oeganda krijgt veel ontwikkelingshulp. Wanneer die steun wordt stopgezet om druk uit te oefenen op intern beleid, is het voor de bevolking duidelijk dat het Westen zich met de lokale politiek bemoeit.
Daarom hebben sommige organisaties bedacht dat het beter is om alleen de financiële hulp aan de Justice, Law and Order-sector te staken. Dit is ook wat LGBT-activisten uit het land zelf willen. Met een videoboodschap spreekt de internationaal bekende Frank Mugisha de zaal toe. Hij wil geen boycot of internationale druk op specifiek LGBT-rechten. In plaats daarvan moet het geld op een andere manier verdeeld worden en moeten buitenlandse regeringen aandringen op mensenrechten in het algemeen.
Er zijn ook mensen aanwezig die hulp verlenen. Fabienne Simenel van ontwikkelingsorganisatie Hivos en COC-voorzitter Tanja Ineke leggen uit hoe zij lokaal LGBTs helpen. Bijvoorbeeld door een brommertje te regelen voor iemand die wil vluchten uit zijn dorp. Dat klinkt goed: in overleg met de mensen waar het over gaat, niet de wil opleggen, kleine projecten etc.
Maar zo simpel blijkt het niet te zijn. Doornebal merkt op dat er in Oeganda met scheve ogen wordt gekeken naar de LGBT-activisten die de hele wereld overgevlogen worden. Ook zo’n brommertje draagt bij aan het idee van de bevolking dat deze organisaties flink gepamperd worden door het Westen. Vijfennegentig procent van de bevolking is fel gekant tegen homoseksualiteit. Vergelijk het met pedoseksuelen in Nederland, stelt Doornebal. Wat zou er gebeuren als blijkt dat het buitenland, laten we zeggen Brussel, Vereniging Martijn jarenlang financieel gesteund heeft?
Dit laat Tanja Ineke zich niet zeggen: dat kan en mag volgens haar nooit reden zijn LGBTs niet te helpen. Bovendien zijn er allerlei andere Westerse organisaties die flink geld pompen in het tegenkamp. Evangelische groeperingen uit de VS steunen en voeden de haat tegen homo’s in Oeganda. De sprekers zijn het eens dat er sprake is van een financiële wapenwedloop van pro- versus anti-homo-organisaties, allen afkomstig uit het Westen.
Het wordt nog erger. Stoppen met geld voor justitie betekent ook stoppen met ontwikkelingshulp voor de gevangenissen, zegt een meneer uit de zaal. De LGBTs die opgepakt worden en in de cel terechtkomen zijn daar dan weer de dupe van. Je kunt eigenlijk geen enkele Westerse tactiek bedenken die exact het gewenste resultaat oplevert. De vraag is natuurlijk: gewenst voor wie?
Daar zit precies de crux van deze Koude Oorlog. We gebruiken Afrika als achtertuin. Daar hebben allerlei mensen baat bij: de mensen die in Nederland en de VS hun geld verdienen met ontwikkelingshulp en zendingswerk, hun achterban die daar een goed geweten van krijgt, de mensen daar die dat geld incasseren en de president die profijt heeft van dit alles. Ondertussen is er nog geen één Oegandese homo tot levenslang veroordeeld.
Museveni zegt dat het Westen sociaal imperialisme bedrijft. Hij heeft gelijk. Laten we stoppen met deze koloniale politiek en Afrikaanse landen eindelijk de autonomie geven hun eigen beleid te voeren.
