Diplomatie is niet het juiste antwoord van de regering op de spanningen binnen de Turks-Nederlandse gemeenschap. De invloeden uit Ankara tarten elementaire vrijheden van de Nederlandse samenleving.
De onmachtige houding van het kabinet werd treffend geïllustreerd tijdens het bezoek van minister Koenders aan ambtgenoot Cavusoglu in Ankara. Koenders had zijn collega erop gewezen dat de Turkse invloeden in Nederland een grens hadden bereikt. Kort na het onderhoud tussen de twee bewindslieden liet Cavusoglu weten dat Turkije zich weinig aantrekt van Koenders’ kritiek. Sterker, hij gaf te kennen dat Nederland Turkije niet de les heeft te lezen als het om mensenrechten of democratie gaat.
Niet veel later zette het staatspersbureau in Turkije de drukpers aan voor een lijst met ‘staatsvijanden’ die zich in Nederland bevinden. Op de lijst worden onder meer scholen, ondernemersverenigingen en zorginstellingen aangeduid als ‘terroristische organisaties’ die een ‘gevaar zouden vormen’ voor Turkije.
De zwarte lijst zal de spanningen verder laten oplopen in de Turks-Nederlandse gemeenschap. Sinds de start van het schooljaar komen leerlingen van ‘Gülenscholen’ niet opdagen. Uit onderzoek van Trouw blijkt dat sinds de mislukte staatsgreep 588 leerlingen zijn uitgeschreven bij veronderstelde Gülen-scholen. Het leerlingentekort – en de financiële schade – dreigt verder op te lopen omdat meer ouders via sociale media worden aangespoord om hun kinderen uit te schrijven. Wordt er geen gehoor gegeven aan deze eis, dan volgt in veel gevallen een bedreiging.
Journalisten van de Turks-Nederlandse krant Zaman Vandaag, door Erdogan gebrandmerkt als een propagandakanaal voor terrorisme, hebben dagelijks te maken met bedreigingen en intimidaties – de Franse en Belgische edities voelden zich om die reden genoodzaakt te stoppen. Adverteerders durven uit angst hun naam niet langer te verbinden aan de Nederlandse versie van het weekblad, dat fors moet bezuinigen om te blijven bestaan.
Dat critici van Erdogan in de Turks-Nederlandse gemeenschap worden gemuilkorfd, is niet nieuw. Sinds de mislukte staatsgreep worden zogenaamde Gülen-organisaties geboycot en ondernemers bedreigd vanwege hun politieke voorkeur. Tegenstanders van Erdogans regime zwijgen in alle toonaarden uit angst voor intimidaties of de door het Turkse consulaat gefaciliteerde kliklijn in Rotterdam.
Deze ontwikkelingen ondermijnen verschillende kernwaarden van onze samenleving. De vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en vrijheid van onderwijs zijn niet langer vanzelfsprekend voor een deel van de Turks-Nederlandse gemeenschap. De ontmanteling van de fundamentele vrijheden zal voortduren zolang de invloeden vanuit Turkije blijven doorsijpelen naar Nederland.
Vooralsnog is een staatsbezoek aan Ankara de enige reactie van het kabinet op de spanningen, waar de Turkse bewindslieden te horen kregen dat de problemen niet naar Nederland geëxporteerd mogen worden. Rutte voegde daar later aan toe dat hij geen aanwijzingen heeft voor Turkse bemoeienissen in Nederland.
Een recent verschenen artikel op de website van de Turkse overheid bevestigt het tegendeel – volgens het stuk voert het departement Turken in het Buitenland de regie over de aanpak van Gülen-organisaties in Europa. Turkse kranten en televisiestations – volledig gecontroleerd door de overheid – versterken het anti Gülen-sentiment en amplificeren daarmee de polarisatie in de Turks-Nederlandse gemeenschap.
Het is naïef om te denken dat deze problematiek op diplomatieke wijze in Ankara kan worden opgelost. Mannen met een Nederlands paspoort gebruiken westerse vrijheden om uiting te geven aan de bevelen van een president die vierduizend kilometer verderop diezelfde vrijheden stuksgewijs uit de samenleving elimineert.
Turkse tentakels verspreiden hun invloed via allerlei organisaties en instanties over de Turks-Nederlandse gemeenschap. Tweede Kamerleden wachten al meer dan een jaar tot vicepremier Lodewijk Asscher een onderzoek start naar de macht van die organisaties in Nederland. De huidige ontwikkelingen onderstrepen de urgentie van het onderzoek.
In NRC Handelsblad uitten fractievoorzitters van verschillende politieke partijen hun zorgen over de aantasting van de Nederlandse identiteit. Tijdens de H.J. Schoo-lezing hamerde minister Edith Schippers op het verdedigen van de elementaire vrijheden van onze samenleving. Het is aan Schippers en de rest van de regering om de daad bij het woord te voegen.
