Aanvankelijk was ik van plan een kritisch stuk te schrijven over het KRO-programma Over de streep, waarin schoolkinderen, onder leiding van semi-god Arie Boomsma, in één dag (een zogenaamde Challenge Day) naar “meer onderling begrip” worden gekatapulteerd. Je kunt van alles van dat programma vinden – te snel, te hijgerig, te huilerig, te Amerikaans – maar na het rustig bekijken van een aantal afleveringen kan ik het initiatief an sich, eerlijk gezegd, onmogelijk bekritiseren. Wat kan er, immers, ooit tegen zijn om een completer beeld te krijgen van je sociale omgeving? En wat kan er tegen een poging zijn om schoolkinderen te laten beseffen dat hun eigen gedrag invloed heeft op de pijn van anderen en op de negatieve spiraal in een klas of school, ook al is de manier waarop die boodschap erin wordt geramd nogal opdringerig en pompeus?
Met het concept van het programma is dus, in de kern, niets mis. Maar wat te denken van de programmamakers, van de verantwoordelijke omroep (de KRO) en het conglomeraat waartoe die omroep behoort, de Publieke Omroep? Wat doen zij voor, tijdens en na de uitzending om de zo bejubelde “verandering” (elke niet meer verketteren om uiterlijk, om geld of om andere “oppervlakkige signalen”) bij de kinderen ook zelf te ondersteunen? Of gaan zij, in hun opportunistische subsidietorens, na de eindtune weer gewoon door met hun hoogst oppervlakkige jacht op kijkcijfers, marktaandeel en reclame-euro’s? En, dus, met het uitzenden van populistische programma’s als Bij ons in de PC (KRO!), Ranking the Stars (BNN), PowNews (PowNed) en, ik verzin deze titel niet, Het perfecte plaatje (TROS)? Stuk voor stuk programma’s die tegen commerciële leeghoofdigheid aanschurken, materialisme verheerlijken en daarmee het gezichtspunt kiezen van de in Over de streep als abject voorgestelde pestkoppen en sfeerbedervers, die in staat zijn leerlingen tot wanhoop te drijven omdat ze niet het juiste merk jas, broek of schoenen dragen.
Notoire somberaar
Ik wil niet in de valkuil van het complotdenken donderen en Over de streep humeurig brandmerken als een onoprechte marketingtruc om tranen te trekken, oude Beatle-hits te reanimeren of Arie Boomsma in zijn tomeloze ambitie naar messianisme een lekkere kluif in zijn mond te proppen, maar de gedachte dat de Publieke Omroep hier met de ene hand kinderen probeert te genezen van een hersenloze denk- en handelswijze (kassa! kijkcijfers!)waar diezelfde Publieke Omroep met de andere hand zelf voluit aan meedoet (kassa! kijkcijfers!), dringt zich onvermijdelijk op. Noem me een notoire somberaar, maar dat de nieuwe directeur van de NTR (een ledenloze omroep die nota bene geen enkele concessie aan kijkcijferdruk hoeft te doen!) ooit was betrokken bij Big Brother en onlangs is getransfereerd van Endemol, zegt toch genoeg over de commerciële infiltratie in de Publieke Omroep? En over de populistische mindset waarmee daar programma’s worden gemaakt?
Ik zou de heilige taak die Arie Boomsma en zijn team zichzelf in Over de streep zo luid georkestreerd opdragen dan ook willen doortrekken naar de leiding van de Publieke Omroep. Wanneer stappen zij, na jaren van twee walletjes eten (belasting + STER-gelden), nu eens over de streep? Maken ze écht werk van educatieve en culturele programmering, nieuwe vormen van mediawijsheid en laten ze het leeghoofdige entertainment over aan de cowboys van de commerciëlen? Zoals uit de aflevering Bussum bleek, beklijft zelfs het magnetronpsychologische geweld van Arie en zijn kornuiten maar zeer beperkt. Na een aantal weken verklaarde het schoolhoofd dat het effect al grotendeels was weggeëbd: slachtoffers staan, vroeger of later, toch weer alleen en daders pakken hun oude gewoonten al rap weer op. Zou dat nu – prikkelende vraag! – niet iets te maken hebben met een wereld waarin slappe baantjesjagers in Hilversum de lakens uitdelen en, op kosten van de belastingbetaler, via hun programmering eerder de druk van de pestkoppen (glitter, glamour, seks, sensatie) uitdragen dan de machteloosheid van hun slachtoffers?
Morele Omo
Wanneer zelfs de publieke omroep niet in een werkelijk alternatief gelooft en, hoe omzichtig ook, meegaat met de markt, de verhuftering: wat voor recht hebben zij dan om scholen binnen te vallen als het morele Omo, Sunil of Dash3? Als zelfs zij geen werkelijk alternatief bieden voor de pooiers en de bitches van MTV, zelfs zij geen fundamenteel andere keuzes maken en je ook daar, weliswaar onder de guitige begeleiding van Paul de Leeuw, mensen tot op het bot afgebrand ziet worden om hun uiterlijk, lengte of seksuele geaardheid (Ranking the Stars), hebben de leidinggevenden aldaar heel wat minder lef dan de kids die in ‘Over de Streep’ hun ziel bloot geven.
Op die fundamentele dubbelhartigheid van onze Publieke Omroep heb ik maar één reactie: gadverdamme.
Hans van Willigenburg droomt al jaren van een publieke omroep die geen sluwe bijwagen van de commercie is, maar een structurele injectie geeft aan de kennis, ontwikkeling en zelfstandigheid van het Nederlandse kijkerspubliek. Helaas voor hem: dromen zijn bedrog.
