“De eurocrisis heeft duidelijk gemaakt dat er in Brussel echt politieke keuzes worden gemaakt”, vertelt GroenLinks-lijsttrekker Bas Eickhout: “De vraag of je streng toezicht moet houden op de drie procent begrotingstekort is een wezenlijk politiek debat in Den Haag en in Brussel.” Voor GroenLinks is de keuze duidelijk: er moet meer Europese integratie komen. Maar de pro-Europese boodschap van GroenLinks is in tijden van euroscepsis niet bepaald populair. Chris Aalberts sprak Bas Eickhout over de GroenLinks-oplossing voor de eurocrisis en over enkele groene concurrenten.

Hoe wil GroenLinks verder met Europa?

“Er moet echt economisch bestuur komen in Brussel. Dat is meer dan een begrotingsnorm naleven. In Den Haag doen we ook economische politiek. Doen we daar alsof we de economie plat kunnen slaan tot één indicator waar bij overschrijdingen alarmbelletjes afgaan? Als je over de drie procent heen gaat, heb je een probleem met Brussel. Maar als er geen minimumloon is in een land, dan zegt Brussel daar niks over. Terwijl ook dat enorme gevolgen heeft voor de stabiliteit van de euro.”

“Brussel kijkt al naar hoe de economieën van lidstaten het doen. Dan kijken ze naar meer dan naar die drie procent. Ze kijken bijvoorbeeld naar exportoverschotten, maar daar hebben ze geen strenge regels voor. Elke econoom kan je vertellen dat de eurozone ook instabiel wordt als één land heel veel exporteert en een ander land heel veel importeert. Het lijkt nu relatief rustig maar dat is schijnbare rust. Het gaat vanzelf weer mis omdat de eurozone nog niet echt geconvergeerd is.”

De verschillen tussen de lidstaten zijn natuurlijk immens. Gaat dat veranderen?

“Dat ligt aan de politieke wil. Dat hangt onder andere af wie er een meerderheid krijgt in het Europees Parlement. Als je gaat kijken naar de economische kernindicatoren, dan zijn we de afgelopen tien jaar uit elkaar gegroeid. Een muntunie kan ook overleven als niet alle indicatoren precies hetzelfde zijn. Maar de arbeidsproductiviteit en de handelsbalans zijn flink uit elkaar gegroeid sinds de euro is geïntroduceerd. Daar heeft vooral Duitsland van geprofiteerd. Sinds de euro neemt de export in Duitsland alleen maar toe. Het is een gigantisch exportland geworden.”

“Duitsland heeft geprofiteerd, maar moet nu de Zuidelijke landen helpen met noodleningen.”

“Ook Duitsland heeft een rol in de instabiliteit van de eurozone. Het is een politieke keuze om alleen sommige landen te straffen. Duitsland moet gaan investeren. Ze proberen nu een begrotingsoverschot te creëren. Brussel zou moeten zeggen: ‘dat mag je niet doen’. Net zoals we eisen stellen aan Griekenland. Waarom zijn we zo dwingend naar Griekenland en niet naar Duitsland?”

Omdat de Duitse economie supergoed draait.

“Ten koste van Zuid-Europa.”

Je zegt: Duitsland moet potverteren omdat ze in de eurozone zitten. We kunnen natuurlijk ook de eurozone afschaffen.

“Ik zeg investeren, niet potverteren. Hier zit inderdaad achter dat je de euro wilt behouden. Wat ik andere partijen kwalijk neem is dat ze zeggen dat de euro heel belangrijk is voor onze economie omdat we ervan profiteren. Maar ze vertellen niet het verhaal dat het hele fundamentele keuzes bevat en dat je je economie veel meer moet bundelen dan we nu doen. Dat betekent dat ook Duitsland aan de bak moet. Want juist Duitsland heeft geprofiteerd van de euro omdat Zuid-Europa een importeconomie is geworden.”

“De crisis komt door een gedereguleerde bankensector.”

“We zien nu hele grote extremen binnen de eurozone en als dat zo blijft klapt de eurozone uit elkaar. Dat is een hele hoge prijs. Ik heb liever dat de eurozone stabieler is en minder extremen kent. Duitsland heeft geprofiteerd, maar moet nu de Zuidelijke landen helpen met noodleningen. Je kunt je dus afvragen of het wel zo slim was dat de gemiddelde Duitser loon heeft ingeleverd om een exporteconomie te kunnen worden.”

“Er worden in de eurocrisis continu politieke keuzes gemaakt. Waarom zeggen we niet tegen Duitsland dat ook zij moeten veranderen? Waarom is het invoeren van een minimumloon niet dwingend? Omdat rechts Europa een bepaalde visie heeft op de crisis, dat we die te danken hebben aan een potverterende overheid. Maar wat was de staatsschuld van Ierland tot aan de eurocrisis; 25 procent van het BNP. Spanje had een begrotingsoverschot. De crisis komt door een gedereguleerde bankensector. Daarom is het interessant dat de VVD nu opnieuw pleit voor deregulering, net als eerst.”

“Daarnaast komt de crisis door een eurozone die economisch uit elkaar gegroeid is. Dat ligt aan beide kanten die uit elkaar gegroeid zijn, niet alleen aan de Zuidelijke landen. Bij een echtscheiding ligt de schuld meestal ook bij beide partijen.”

Dit eurofiele ideaal is niet erg populair. Je verhaal klinkt toch als: we gaan door op de ingeslagen weg.

“Mensen hebben natuurlijk jarenlang door politieke partijen voorgespiegeld gekregen dat Europa vooral handig is: de euro, geen andere valuta in het buitenland, de interne markt, geen grenscontrole. Maar de keuze voor een interne markt en voor de euro is fundamenteel. Kapitaal gaat stromen door de EU en dat leidt tot een enorme verwevenheid. Dan moet je veel meer zaken gaan harmoniseren, bijvoorbeeld de vennootschapsbelasting. Maar zo is het burgers nooit verteld. Als het aan GroenLinks had gelegen, hadden we een debat gehad of mensen dit wel willen. Omdat dat debat er niet was, hebben mensen nu het gevoel dat ze erin zijn gerommeld.”

“Omdat de euro er nu eenmaal is, kun je maar twee dingen doen. Het kan op onze manier en op de PVV-manier. Al die tussen-manieren van anderen zijn niet duurzaam. Esther de Lange (Europees CDA-lijsttrekker, CA) doet nog steeds alsof je het probleem kunt oplossen met de begrotingsnorm van drie procent. Dat is totale onzin. Dan doe je nog steeds alsof het probleem in de eurozone een probleem is van overheidsuitgaven.”

De SP zou zeggen: met GroenLinks ontstaat er een superstaat. De mensen willen dat niet.

“Dat zou ik graag een keer echt voorgelegd willen zien. Welke mensen bedoel je? Voor het bedrijfsleven hebben we een optimum gecreëerd. Zij willen alles laten zoals het is. Ik ben ervan overtuigd dat maar 15 tot 20 procent van de Nederlanders geen Europa wil. Daartussen zit nog steeds een grote groep. Dat zijn Nederlanders die ontevreden zijn over Europa maar die er ook niet uit willen. Mijn verhaal naar die mensen is dat ze zo kritisch zijn omdat we de integratie half hebben gedaan. We hebben wel een interne markt, maar bedrijven betalen niet overal even veel belasting.”

Jullie verkiezingsprogramma is het dikste van alle partijen. Jullie kunnen nooit al jullie voorstellen uitvoeren.

“We kunnen niet op elk terrein zoveel doen als we opschrijven, maar we zitten wel in een groene fractie. In de fractieoverleggen heb je wel invloed op alle terreinen. Dat betekent niet dat ik in elke vakcommissie ga zitten, maar daar zitten wel altijd fractiegenoten in. De Groenen (Europese fractie van GroenLinks, CA) zijn heel bepalend. De Groenen zijn als Europese partij het meest consistent van allemaal. Er zijn wel verschillen tussen nationale delegaties binnen de Groenen, maar als ik het programma van de Duitse Groenen lees, dan staat daar niets in waarvan ik denk: daar ben ik het echt niet mee eens.”

“De Partij voor de Dieren is anders, zij zijn zowel voor het milieu als tegen de EU.”

“Het verkiezingsprogramma van GroenLinks laat zien hoe wij naar Europa kijken en waar wij verandering willen. Het is niet zo dat ik op elk terrein evenveel focus zal leggen. Maar ik ga wel over elk onderwerp stemmen. Je kunt ervan op aan dat ik ga stemmen volgens de lijnen uit het programma.”

De Piratenpartij wil zich ook aansluiten bij de Groenen en de Partij voor de Dieren overweegt het. Je hoeft dus niet op GroenLinks te stemmen om de Groenen te steunen.

“Die keuze maakt wel uit. Je weet wat de focus van de kandidaten is. Bij thema’s als dataprotectie zitten GroenLinks en de Piratenpartij redelijk op één lijn. Als de Piratenpartij erin komt zullen ze daarop focussen. De Partij voor de Dieren is anders, zij zijn zowel voor het milieu als tegen de EU. Op economisch gebied is het niet zo duidelijk of ze bij de Groenen passen.”

Hoe vaak kan een lid van de Groenen zich permitteren anders te stemmen dan de rest?

“Er is geen harde grens. Je kunt wel afwijken, maar er is fractiediscipline. Iedereen wil graag namens de fractie onderhandelen. Anders zit je in een onderhandeling en dan moet je zeggen dat je denkt dat maar een derde van je fractie het met je eens is. Dat is hoe de fractie met onder andere de SP (Verenigd Links, CA) ook werkt. Dat betekent dat zo’n fractie minder invloed heeft op de onderhandelingen. Soms zit je tegenover een communist uit die fractie en dan weet je meteen dat dat het standpunt van de SP niet is.”

“Ik zit er natuurlijk al vijf jaar en in alle bescheidenheid kan ik zeggen dat ik goed lig in de fractie.”

“De fractiediscipline is in Brussel niet zo streng als in Den Haag. De Groenen zijn ook altijd wat anarchistischer gebleven. We mogen stemmen wat we willen. Maar als je te vaak tegen de fractie in stemt krijg je geen belangrijke dossiers. Want die dossiers ga je natuurlijk niet door iemand laten doen die continu anders stemt. Je kiest voor iemand die de Groene lijn echt ondersteunt.”

“Daar gaat de Partij voor de Dieren last van krijgen als ze bij de Groenen zitten. In hun programma zit een anti-euro-retoriek. Ze willen zich distantiëren van GroenLinks en de EU. Maar straks komen ze in de Groene fractie en dan wil ik weleens zien wat Anja Hazekamp (lijsttrekker PvdD, CA) gaat stemmen. Ik denk dat ze gewoon met de Groenen gaat meestemmen. Zij moet laten zien dat ze bij de Groenen hoort. Anders krijgt ze belangrijke portefeuilles niet. Ik zit er natuurlijk al vijf jaar en in alle bescheidenheid kan ik zeggen dat ik goed lig in de fractie. Anja moet zich eerst nog bewijzen.”

Chris Aalberts sprak Bas Eickhout in Hotel De Rechtbank in Utrecht. Dit is een geautoriseerd interview.