De politieke versplintering op rechts is compleet nu er vijf PVV-achtige alternatieven aan de Tweede Kamerverkiezingen mee willen doen: VNL, Forum voor Democratie, LEF, de Ondernemerspartij en het nieuwe Leefbaar Nederland. Jan Roos heeft met VNL op voorhand de meeste kans op een zetel, is het meest bekend als lijsttrekker, heeft de bekendste partij en heeft als enige van deze partijen een duidelijk profiel: economisch rechtse kiezers met PVV-achtige standpunten over migratie en Europa. Hoeveel kans maakt hij?
Voor dit soort vragen zijn wekelijkse peilingen van Maurice de Hond nog niet zo relevant. Om de potentie van VNL in beeld te brengen moeten we niet kijken naar dag- of weekkoersen, maar naar structurele trends. Daarmee komen we uit bij het Nationaal Kiezers Onderzoek (NKO): onderzoek wat elke Tweede Kamerverkiezing door wetenschappers wordt gedaan om langjarige trends in beeld te brengen. In het enkele maanden geleden verschenen boek ‘Rumoer: Nederlandse kiezers en politiek 1998-2012’ bespreken vier wetenschappers de trends van de afgelopen jaren.
Voor iedereen die denkt dat de PVV steeds populairder wordt en dat PVV-alternatieven daar sterk van kunnen profiteren, biedt het NKO slecht nieuws: opinies over de voor deze partijen meest belangrijke thema’s zijn opmerkelijk stabiel en geven nauwelijks een voor hen positieve trend weer.
De onderzoeken van 1998 tot 2012 laten zien dat de meningen over de integratie van minderheden nauwelijks zijn veranderd. Deze hele periode vond 60 procent van de Nederlanders dat etnische minderheden en allochtonen zich moeten aanpassen aan de Nederlandse cultuur. In dezelfde periode veranderde ook nauwelijks iets in de opinies van kiezers over het terugsturen van asielzoekers. Ongeveer de helft van de bevolking wil hen zoveel mogelijk terugsturen en maar 20 procent wil meer asielzoekers toelaten. Ook dit is enorm constant over een periode van vijftien jaar.
Alleen de opvatting dat Europese integratie te ver is gegaan is niet stabiel. Er is een toename van mensen met deze mening.
Deze standpunten blijken aan elkaar gerelateerd te zijn. In politicologentaal is er sprake van een nieuwe conflictdimensie in de Nederlandse politiek. Burgers die vinden dat minderheden zich moeten aanpassen zijn eveneens vaak van mening dat Europese integratie is doorgeschoten.
En dan wordt het nog interessanter: hoewel partijen soms op zijn geschoven in de richting van de PVV door een strenger immigratie- en integratiebeleid te bepleiten en meer kritiek op de EU te uiten, dringt dit niet door bij kiezers. Hun idee is dat je eigenlijk maar op één partij kunt stemmen als je vindt dat migranten zich moeten aanpassen: de PVV. Andere partijen staan naar de mening van kiezers in dit opzicht ver van de PVV af en dus onderscheidt de PVV zich op dit punt dus heel duidelijk van de rest. De PVV heeft dus een prachtige positie gekregen omdat kiezers met migratie-kritische standpunten geen keus hebben. Aldus de wetenschappers over de periode tot 2012.
Volgens VNL is de PVV door de tijd sociaaleconomisch linkser geworden en is er dus plaats voor een partij met dezelfde kritiek op het multiculturalisme en de EU, die dat combineert met een rechts sociaaleconomisch profiel. De ideologische ontwikkeling van de PVV zou dus een concurrent op sociaaleconomisch rechts mogelijk maken. De onderzoekers zeggen daarover:
“Wat kiezers betreft, is van deze ideologische ontwikkeling van de PVV echter niet veel te merken: zowel in 2006 als in 2012 doet de PVV het ongeveer even goed onder kiezers die voor of tegen nivellering zijn. (…) Over de wenselijkheid van de aard van de integratie van (etnische) minderheden in Nederland en over de stand van zaken aangaande Europese eenwording zullen PVV-kiezers het, kortom, gezien hun inhoudelijke eensgezindheid waarschijnlijk niet oneens worden, maar over de gewenste inkomensverdeling is de aanhang ten zeerste verdeeld.” (p.131)
Zie hier de niche van Jan Roos: kiezers met kritiek op de multiculturele samenleving en de EU kunnen nu alleen naar de PVV. Het gevolg is dat de PVV in sociaaleconomische zin een mengelmoesje is van kiezers met hele rechtse en hele linkse standpunten. In werkelijkheid is de PVV sociaaleconomisch steeds linkser geworden en dus passen kiezers met een sociaaleconomisch rechts profiel eigenlijk niet meer bij de club van Wilders. VNL biedt dit alternatief.
De wetenschappers van het NKO noemen het niet zo, maar rekenen wel voor hoeveel procent van de kiezers een profiel heeft wat verdacht veel lijkt op dat van VNL: tegen nivellering, voor aanpassing van minderheden en tegen de EU. Dat is volgens de onderzoekers vijf procent van het electoraat. Omgerekend is dat zeven of acht zetels in de Tweede Kamer. VNL riep dit zelf al eens op basis van onzin-onderzoek, maar nu is hier ook een serieuze onderbouwing voor.
VNL zal nog veel moeten doen om die zetels ook daadwerkelijk binnen te halen, want de PVV is vele malen bekender dan haar nieuwe, rechtse concurrent. Maar de niche van VNL bestaat wel degelijk.
Chris Aalberts (ChrisIsErbij) is dit half jaar de verkiezingsverslaggever van ThePostOnline. Deze journalistiek is gratis te lezen maar kost wel degelijk geld. Doneer daarom nu.
