De Piratenpartij congresseerde dit weekend in een loods naast station Utrecht Zuilen. De eerste dag stelde de partij het verkiezingsprogramma vast, de tweede dag de kandidatenlijst. Uw verslaggever bracht zondag een bezoek aan de partij die komend jaar voor het eerst een Kamerzetel hoopt te bemachtigen. Hoe kiest de Piratenpartij haar kandidaten, aangezien zij zich erop laat voorstaan zo open en transparant mogelijk te zijn?
Erg druk is het niet om half twaalf ’s-ochtends. Komt het door de slechte bereikbaarheid, omdat de treinen uitgerekend deze zondag Utrecht Zuilen maar deels aandoen? Is het omdat de leden massaal een presentatie van Correspondent-auteur Dimitri Tokmetzis proberen te ontlopen? Of is half twaalf gewoon te vroeg door deze idealisten? Het zijn allemaal invoelbare redenen, maar de relatieve rust heeft een eenvoudiger oorzaak: het aantal leden is simpelweg beperkt.
Volgens een aanwezige heeft de Piratenpartij bijna duizend leden. Toch komt deze dag het aantal bezoekers nooit boven de 150. Dit zijn de mensen die deze zondag bepalen wie er op de kandidatenlijst van de Piratenpartij komen. Alleen de lijsttrekker – Ancilla van de Leest – werd al eerder benoemd.
De Piratenpartij is erg voor openheid en transparantie en dus worden de kandidaten op een buitengewoon open doch ingewikkelde manier gekozen. Sommige kandidaten blijken pas net lid van de partij maar voldoen daarmee toch aan de formele vereisten. De Kiescommissie heeft de kandidaten een score gegeven op een aantal kwaliteiten, maar zij heeft niemand afgewezen en ook geen lijstvolgorde voorgesteld. “Iedereen was geschikt,” horen we de man van de Kiescommissie zeggen. Geschiktheid lijkt hier een rekkelijk begrip.
Er zijn zo’n twintig kandidaten voor “blok 1”. Dit zijn de eerste zeven plaatsen na de lijsttrekker. De rest kan als vulling op de rest van de lijst terecht komen, al is er voor “blok 2” ook nog een tweede lijst kandidaten beschikbaar. Die presenteren zich niet. Er komen ook nog lijstduwers, leren we, maar daar is nog niets over te zeggen want dat zijn bekende Nederlanders. Dan krijgen de kandidaten de kans zich te presenteren. Op één na, zijn het allemaal mannen.
Alex Straver werkt voor Economische Zaken en was al lijsttrekker voor de Groningse gemeenteraad. Daar kreeg de Piratenpartij geen zetels maar hij heeft nu wel expertise, denkt hij. Lijsttrekker Ancilla heeft mensen nodig die weten “hoe het spelletje gespeeld wordt.” Alex meldt dat hij zichzelf zeer geschikt vindt. Rico Brouwer heeft al met Ancilla gewerkt en heeft blogs geschreven. Via die weg kunnen de leden al weten waar hij voor staat. Bas Dieleman is al vier maanden lid en vindt het “een leuke club”.
Gertjan Kleinpaste is een overloper van GroenLinks maar dat vertelt hij niet. Hij vindt de Piratenpartij heel goed. Hij heeft een hele kleurige sjaal om en beschikt over een netwerk bij “veranderingsgezinde organisaties”, vertelt hij. Petra Downs meldt dat ze dochter is van een Rotterdamse zeeman. Ze is een half jaar lid en maakt als ondernemer en coach mensen bewust van “dienend leiderschap”. Ze doet in “transities” en we zitten op “een tipping point”, weet ze. Petra kent kantel-hoogleraar Jan Rotmans ook heel goed. Ze is bovendien “een mens”, zo zegt ze zelf.
Lars Janssen wil een progressief geluid terugbrengen in de politiek en wil zich bezighouden met LHBT-ers en met TTIP. Hij draagt een shirt met de tekst Bernie2016 en raakt al snel de draad van zijn verhaal kwijt. Maarten Lensink is overgelopen van het CDA en geeft dat ruiterlijk toe. Hij probeert ons te overtuigen dat hij weet wat het Kamerlidmaatschap inhoudt. Dat is raar, want hij is nooit Kamerlid geweest. Uit de zaal krijgen de kandidaten de vraag waarom ze zich soms na slechts een heel kort partijlidmaatschap al kandideerden. Petra voelt zich niet aangesproken want volgens haar gaan de maatschappelijke veranderingen momenteel zo snel, dat ze zich wel moest kandideren.
Dan is er een mededeling: GeenStijl loopt rond op het congres en een medewerker laat weten dat men hen niet te woord hoeft te staan, maar het mag natuurlijk wel. Dit nieuws komt op een opvallend moment, want de kandidaten vertelden een minuut eerder dat ze totaal niet bang zijn voor brutale journalisten.
Dan komen er nog tien nieuwe kandidaten, waarbij vooral opvalt dat Matthijs Pontier denkt dat als de mensen de Piratenpartij leren kennen, ze die vast ook wel leuker gaan vinden. Maar er is meer: Johan van Dijken meldt dat hij niet meer in de communicatiewerkgroep zit, Tjerk Feitsma vertelt dat hij stickers in de buurt heeft geplakt, Dirk Poot gelooft dat de Piratenpartij een zetel krijgt omdat NRC dit heeft geschreven, Gijs Peskens meldt dat hij ADHD heeft, Arne Biesma vraagt zich af “wat de overheid met ons van plan is,” Bob Sikkema denkt dat er “oorlog is om onze burgerrechten” en Rogier Huurman meldt ten onrechte dat de Piratenpartij in de Amsterdamse gemeenteraad is gekozen.
Dit gebeuren duurt in totaal twee uur. De open procedure van de Piratenpartij maakt dat eigenlijk iedereen heel gemakkelijk kandidaat kan zijn. De ironie is dat dit zoveel potentiële kandidaten met een vlekje oplevert – baantjesjagers maar ook enkele opvallend slechte sprekers – dat er maar weinig echt geschikte mensen overblijven. De uitslag kon men dan ook vooraf uittekenen: Dirk Poot is nummer 2 want hij was al eerder lijsttrekker voor de Tweede Kamer en Matthijs Pontier is nummer 3 want hij trok in 2014 de lijst voor de Europese verkiezingen.
Hier gebeurt wat iedereen kan voorspellen: kandidaten die pas kort lid zijn hebben geen intern netwerk. Ze hebben tien regels in het kandidatenboekje en drie minuten op het podium om zich te presenteren. Ze kunnen nauwelijks op tegen Poot en Pontier die zich juist langere tijd inzetten voor de partij. Zo selecteren gelukszoekers zich hier gemakkelijk uit, precies zoals het ook in partijen zou gaan die geen ingewikkelde, transparante en open procedure hebben.
De enige uitzondering blijkt Petra Downs, die met haar zes maanden lidmaatschap én haar esoterische boodschap toch de zevende plaats weet te bereiken. Maar behalve lijsttrekker Ancilla was er dan ook geen enkele andere vrouw tussen alle piraten te bekennen.
