De ‘Ik Kies Bewust’-vinkjes worden afgeschaft, en in plaats daarvan komt er een app. Fout! Straf de fabrikant nu eindelijk eens af voor het produceren van ziekmakend voedsel. De groene en blauwe ‘Ik Kies Bewust’-vinkjes verdwijnen uit de supermarkt, en dat is maar goed ook. Ze zijn verwarrend en zetten consumenten op het verkeerde been. Groen is goed, blauw is ‘de beste in zijn soort’. Dus je kunt ook de beste in zijn soort mayonaise en chips kopen – alsof je dan gezond bezig bent. Daar komt bij dat (kleine) producenten die niet willen of kunnen betalen voor een vinkje op hun producten, het niet krijgen; dus het systeem is niet eens sluitend, en bevoordeelt grote voedingsproducenten zoals Unilever.
Dat het vinkje een onzinvinkje is, bewijzen de groenten: daar zitten ze niet op. Terwijl dat nou juist het gezondste product is dat je in de supermarkt kunt vinden.
Minister Schippers wil nu dat we met een app de winkel in gaan. Dat is een heel slecht idee. Waarom? Omdat de app al onze gescande gegevens opslaat en doorgeeft aan – wie? Geen idee, en dat is precies het probleem. Wie die gegevens aan welke partijen verhandelt, weten we ook niet. Dat een zorgverzekeraar inzicht krijgt in je voedingspatroon, is niet op voorhand uitgesloten. En dat een ongezond voedingspatroon in de toekomst gevolgen kan hebben voor de hoogte van je premie, is heel best mogelijk.
De geluiden om rokers meer premie te laten betalen, klinken steeds luider. Obesitas en diabetes type 2 zijn de volgende, deels vermijdbare, grote en dure kostenposten in de zorg. Laat me zien wat u eet, en ik weet wat u gaat kosten; en die rekening betaalt u zelf. Appt u nooit? Ook verdacht. U wilt kennelijk niet eens weten wat u eet.
Dat mensen die zo nodig ongezond willen leven daarvoor de rekening krijgen, is toch heel eerlijk, zult u zeggen. Daar zou u misschien gelijk in hebben, als (on)gezondheid eerlijk over alle mensen zou zijn verdeeld. Maar zo is het niet. In Nederland hangt gezondheid sterk samen met iemands opleiding. Zo leven hoogopgeleiden bijna twintig jaar langer in goede gezondheid dan laagopgeleiden, en bovendien leven ze ook nog eens zeven jaar langer. Dit verschil is de afgelopen jaren alleen maar groter geworden – wie vindt dat nou niet beschamend in een welvarende maatschappij als de onze?
De oplossing die sommigen hiervoor aandragen, is meer voorlichting en educatie. Dat zal best wat helpen. Maar wat ook en nog harder nodig is, is gezond voedsel goedkoper maken en ongezonde producten veel duurder. Niet consumenten die ongezond voedsel eten moeten daarvoor worden gestraft met een korter leven en meer ziekten, maar de fabrikanten die dat ziekmakende voedsel produceren.
Ook het bezwaar daartegen ken ik. Ongezond voedsel zou niet bestaan, omdat het pas ongezond wordt wanneer we het mateloos consumeren. Bovendien zouden mensen de ‘vrijheid’ moeten hebben om zichzelf ziek te eten. Dat zijn mooie theorieën, maar de praktijk is dat grote gezondheidsproblemen zijn geconcentreerd aan de onderkant van de samenleving, bij mensen met een lage opleiding en een kleine portemonnee. Die scheve verdeling geeft aan dat er van een echte vrije keuze nauwelijks sprake is.
Een minister die serieus de volksgezondheid wil verbeteren, maakt beleid dat die structurele verschillen aanpakt. Die gaat niet in de marge wat knoeien met een potentieel stigmatiserende app.
