U kent het verhaal zo langzaamaan wel. Er was eens een referendum over het EU-associatieverdrag met Oekraïne. De opkomstdrempel werd net gehaald en tweederde van de stemmers bleek tegen. Rutte ging aan de slag om te kijken of hij recht kon doen aan die uitslag. Wat hij precies deed weet niemand. Wat wel bekend is, is dat hij vooralsnog weinig resultaat boekte. Gisteren werd bekend dat het verdrag met wat kunst en vliegwerk wellicht toch wordt geratificeerd. Hoe dat er precies uitziet, weet niemand. Of het er echt van komt, is eveneens vaag.
De tegenstanders van het verdrag zijn inmiddels woedend op Rutte en op iedereen die met hem meewerkt. Ze hebben daarom een nieuwe actie aangekondigd. GeenPeil gaat geld ophalen via crowdfunding om burgers over te halen niet te stemmen op partijen die de uitslag van het referendum negeren. Dat zouden in ieder geval PvdA, VVD en D66 zijn. De grote vraag is natuurlijk: zou zo’n actie helpen? Vijf redenen waarom de tegenstanders hun tijd wel beter kunnen besteden.
De belangrijkste vraag is: hoeveel burgers liggen er eigenlijk wakker van het referendum van 6 april? Niemand heeft dat ooit gepeild, maar waarschijnlijk begaan de tegenstanders hier een grote fout. Het referendum haalde een opkomst van iets meer dan 30%. De meeste burgers hebben zich dus nooit uitgesproken voor of tegen het verdrag. Het was ze om het even, het interesseerde ze niet, ze wilden er geen moeite voor doen en noem het allemaal maar op. Deze ruim tweederde van de stemgerechtigden haalt nu weer zijn schouders op over de GeenPeil-aankondiging.
De ruim dertig procent opkomst bestond voor een derde uit voorstanders. De vraag is of zij vinden dat de uitslag gevolgd moet worden. Die kans is niet erg groot. Ook zij kunnen verwijzen naar de overweldigende meerderheid van de bevolking wier mening over het verdrag simpelweg onbekend is en het feit dat het tegenstanders vaak niet om het verdrag ging (en zo snugger waren dat door NRC te laten optekenen). Het zijn zomaar wat redenen waarom voorstanders niet per definitie aan de kant van GeenPeil staan.
Vanzelfsprekend kan iedereen beslissen niet te stemmen op een partij die de referendumuitslag negeert. Maar het wordt wel lastig want alle middenpartijen vallen af. GeenPeil noemt VVD, D66 en PvdA, maar vergeet te melden dat het belangrijkste alternatief voor gematigde burgers – het CDA – een groot tegenstander van referenda is. Nu roept het CDA weliswaar dat ze het Oekraïne-verdrag van tafel wil, maar stemmen op het CDA brengt vooral de afschaffing van referenda dichterbij. Is dat wat de boze tegenstemmers van GeenPeil willen? Gematigde burgers gaan niet snel op PVV of SP stemmen.
De GeenPeil-actie zal dus gericht zijn op de tegenstemmers bij het referendum. Telt u even mee? 20% van de bevolking stemde tegen, ongeveer evenveel mensen die op het hoogtepunt van Wilders PVV stemden (2010), ooit LPF stemden (2002) en in de peilingen Trots op Nederland zeiden te gaan stemmen maar dat nooit deden (2007). Deze burgers waren sowieso niet van plan op middenpartijen te stemmen. De kans is groot dat GeenPeil hen vooral bevestigt in een keuze die ze allang hadden gemaakt.
En tenslotte: waar gaan verkiezingen eigenlijk over? Er zijn ouderen die boos zijn over de verhoging van de AOW, de verlaging van pensioenen en de sluiting van verzorgingshuizen. Vrijwel iedereen die met zorg in aanraking komt heeft reden tot klagen. Verder hebben we nog sociale zekerheid, de afgeschafte studiefinanciering, problemen bij defensie, files, onveiligheid, asielzoekers, islam en integratie: allemaal mogelijke redenen om eens goed na te denken op wie te stemmen.
Een referendum over een gelegenheidsthema staat in de prioriteitenlijst van burgers vrijwel zeker onderaan. Er zijn veel redenen waarom Rutte de verkiezingen kan verliezen – en Wilders kan winnen – maar Oekraïne is wel de minst waarschijnlijke.
