Geen praatprogramma zo spraakmakend als Voetbal Inside, met de schenenschoppers Johan Derksen en René van der Gijp die het voetbal maar ook de wereld doornemen alsof ze aan de stamtafel in een voetbalkantine zitten en niet voor een kijkerspubliek van tegen de miljoen. Vaste pispalen zijn Hans van Breukelen en Louis van Gaal, maar ook persoonlijke ontboezemingen halen het nieuws, zoals toen de Telegraaf meldde dat Johan Derksen het ontspannend vindt om een sigaartje op de WC te roken. En onlangs natuurlijk toen Derksen zei dat het enige nadeel van het besluit van RTL om de (volledig) Zwarte Piet in de ban te doen was dat het hysterische juffrouwtje Sylvana Simons nu zo trots als een aapje door het land rent.
Half weldenkend Nederland sloeg op tilt, met voorop uiteraard de Jeanne d’Arc van de raksismebestrijders herself, die overigens 15 jaar geleden zwarte mannen (in relaties) als ontrouw en onbetrouwbaar bestempelde. Maar een flinke dosis geldingsdrang leidt tot voortschrijdend inzicht zullen we maar zeggen. Want alles is toegestaan voor de goede zaak: zoveel mogelijk media-aandacht voor haarzelf. En dat is ook wat Johan Derksen en vele anderen waarschijnlijk haarfijn aanvoelen als Hare Zwarte Majesteit weer eens orerend tegen alle onrecht in de wereld op de televisie verschijnt.
Laat ik voorop stellen dat ik het besluit van RTL om Zwarte Piet te vervangen door roetveegpieten van harte toejuich. Een ieder die heeft kennis genomen van de schrijnende verhalen van zwarte kinderen die in Sinterklaastijd nog meer dan anders voor zwarte aap of zwarte piet worden uitgescholden en soms dan maar de school maar even helemaal mijden, en die dan toch wil vasthouden aan een ‘traditie’, uitgevonden door een naïeve onderwijzer in 1850, heeft een hart van steen. Van Halve Zool Halbe Zijlstra wisten we dat natuurlijk al, maar na zijn beschamende uitventen van het VVD-standpunt over Zwarte Piet – de VVD, immer op de bres voor Vrijheid en Traditie – stel ik voor die kille praatjesmaker voortaan volkomen te negeren.
Ook literator Tommy Wieringa mengde zich, in zijn column in het AD, in het debat over Voetbal Inside, Johan Derksen en Sylvana Simons. Hij begon met zich te positioneren in het debat: de intellectuele afstand van Maarten van Rossem, die alles flauwekul vindt, was voor hem te groot, die bevond zich in een baan om de aarde. Terwijl Johan Derksen het varkentje is dat met zijn neus in de modder wroet. Ergens tussen die twee wilde hij zichzelf plaatsen. Hoewel, varkentje? Volgens de schrijver lijkt Johan Derksen evenveel op een varkentje als op een opinieleider. Het is een ordinaire commentator die een deuntje uit zijn onderbuik laat ontsnappen dat klinkt naar racisme en het refreintje naar vrouwenhaat.
Voor Tommy Wieringa heb ik veel achting, het is een van de beste schrijvers in het Nederlands taalgebied, zijn roman Joe Speedboot is van onnederlandse allure, zijn columns getuigen doorgaans van een verfijnd inzicht in wereldse beslommeringen, en zijn stijl is subliem. Maar als het gaat om Voetbal Inside en Johan Derksen slaat hij echter de plank mis en wordt hij zelfs – niet in lijn met zijn karakter en stijl – enigszins populistisch.
Praatprogramma Voetbal Inside is namelijk een eilandje van eerlijkheid in de schijnheilige wereld van de televisie, met hoofdrolspelers Johan Derksen en René van der Gijp, die iedereen die lijdt aan zelfoverschatting of gewoon slecht presteert, in het voetbal, de politiek, of waar dan ook, op hilarische wijze voor schut zet. Waarbij zij ook collega’s, echtgenotes of zichzelf niet sparen.
Zeker als je het vergelijkt met Pauw, die als een behendige dameskapper zijn gasten aanstuurt maar altijd ingrijpt als een boven ons gestelde te hard aangepakt dreigt te worden. Of met DWDD waar Matthijs van Nieuwkerk op een aanstekelijke wijze hoge en lage cultuur verbindt en zijn gasten immer de hemel in prijst, maar waar de kritische benadering ondergeschikt is aan de felicitatiedienst.
VI, daarentegen neemt iedereen op hak, ook de eigen zender: ‘RTL 7 is een achenebbisj-zender gespecialiseerd in weggooi-tv vol kale, ordinaire darters en vrachtwagens die over ijs rijden’, aldus Johan Derksen. Ook gaat VI tegen de publieke opinie (en het eigen publiek) in, bijvoorbeeld tijdens het WK voetbal in Brazilië toen de mannen aan tafel zuur en gereserveerd bleven bij de successen van het Nederlands elftal en Louis van Gaal. Maar Derksen, Gijp en Boskamp nemen zichzelf ook bepaald niet serieus. Volgens Derksen moet je VI zien als satire en cabaret met een paar recalcitrante karakters: ‘Wilfred met z’n geverfde haar, René met die lach waar elke cabaretier jaloers op is, ik met mijn gedateerde kapsel en mijn mening, en Jan Boskamp, die er altijd uitziet alsof hij er net een nachtdienst in de haven op heeft zitten’.
De citaten komen uit het hoogst amusante boek Topshow van Michel van Egmond en Jan Hillenius, dat – ook weer kenmerkend voor de wereld van Voetbal Inside – openhartig en met veel humor het reilen en zeilen (veel conflicten) achter en vóór de schermen etaleert. Want dat is ook typerend voor Voetbal Inside: ruzies achter de schermen worden gewoon verder uitgevochten als de rode lampjes van de camera’s branden.
Vind maar eens een dergelijk praatprogramma in de rest van de wereld. Het komt zelden voor dat ik zo moet lachen voor de televisie als bij VI of bij het lezen van het boek over het programma.
Laat staan bij een literair televisieprogramma – ja, het bestaat nog ergens in een uithoek van ons wonderbaarlijke TV-bestel en het heet Boeken. Dat brengt me weer bij Tommy Wieringa, die Johan Derksen maar een ordinaire commentator vindt en die onlangs samen met Connie Palmen en Adriaan van Dis te gast was bij Pauw naar aanleiding van hun bezoek aan de Frankfurter Buchmesse. En wat bleek ? Schrijvers als Tommy, Connie en Adriaan kunnen heerlijk platvloers uit de hoek komen als ze de promotie van hun laatste boek even vergeten. Connie Palmen: “Maarten ‘t Hart is een heel nare man en slechte schrijver. In Zweden was er een bijeenkomst voor schrijvers en Maarten die at alleen maar, steeds maar weer zijn bord vol stapelend bij het buffet”. Tommy Wieringa zelf vertelde dat hij een keer zichzelf had buitengesloten in een hotel in Italië en hij toen poedelnaakt en met een stijve pik (hij moest vreselijk pissen) op zoek ging naar de receptie en een reservesleutel.
Heel vermakelijk, en dat brengt mij op een idee voor een nieuw literair televisieprogramma waar wél naar gekeken wordt: zet een paar schrijvers bij elkaar en laat ze vertellen over hun leven als schrijver en over hun collega’s. Vaste gasten: Connie Palmen en Tommy Wieringa, eventueel aangevuld met een karakter als Arthur van Amerongen. Ter inspiratie kunnen ze eerst een aantal afleveringen van Voetbal Inside bekijken. Heel verfrissend om te beseffen dat je jezelf, ook als schrijver, niet altijd zo serieus hoeft te nemen.
En als ik zo vrij mag zijn Tommy Wieringa nog een advies te geven: na het succes van Joe Speedboot lijk je je in literair opzicht nogal ver verwijderd te hebben van het gewroet in deze modderkluit genaamd Nederland. Je vliegt hoog, als een satelliet in een baan om de aarde. Wereldliteratuur wil je scheppen: Caesarion, een klassieke zoektocht van de in Engeland woonachtige hoofdpersoon Ludwig Unger naar zijn vader, zijn moeder en zichzelf. En als laatste de roman Dit zijn de namen, waar je de hoogst actuele vluchtelingenproblematiek (in Oekraïne) een Bijbelse dimensie geeft: de uittocht van het volk van Israel uit Egypte.
Maar soms zou ik wensen dat je je talent weer inzet voor literatuur waarin Nederland exotisch en magisch is, zoals in Joe Speedboot. Grondstof voor een roman ligt voor het oprapen: lees het interview met de voormalig woordvoerder van Geert Wilders, Michael Heemels in de Volkskrant. Een verslag vanuit het duistere hof van een despoot en slavendrijver die zijn medewerkers de wanhoop, stress en de verslaving in drijft (coke en drank) en die zo paranoïde is dat hij ze verbiedt met elkaar over partijzaken te praten.
Het wordt tijd dat Voetbal Inside de eer en de waardering krijgt die het verdient. Onder de naam Voetbal International wonnen de mannen die altijd kwajongens zullen blijven al in 2011 de Gouden Televizier Ring, maar dat is natuurlijk maar een lullig Hollands prijsje. Het wordt tijd dat in de rest van de wereld doordringt dat er hier unieke televisie gemaakt wordt die menig kijker een lachstuip bezorgt (Hans Kraay jr. richt zich in de camera kijkend tot zijn vrouw: ‘schat, trek je geitenwollen jarretels maar aan, ik kom eraan’). Een Emmy Award bijvoorbeeld, moet kunnen, en voor Michel van Egmond – tevens de schrijver van de boeken Gijp en De wereld volgens Gijp de Nobelprijs voor Non-Fictie.
