Het is inmiddels 10 jaar geleden dat Polen deel werd van de Europese Unie. Tijdens de viering van de toetreding tot de EU op 30 april staat er een gigantisch podium in Wroclaw, een culturele stad op een paar uur afstand van Krakau. Het podium is hier mede geplaatst om de heiligverklaring van Paus John Paul II, enkele dagen eerder, massaal te kunnen bekijken. Maar ter ere van de toetreding tot staan er vandaag diverse bekende zangers en zangeressen op te treden.
Er is vermoedelijk geen enkel ander land in Europa die dit zo uitgebreid viert, maar voor Polen lijkt het vanzelfsprekend. Van de tien voormalige Sovjetlanden die tien jaar geleden bij de EU werden opgenomen heeft Polen dan ook het meest geprofiteerd. Het land ontving 67 biljoen euro in ontwikkelingsgeld tussen 2007 en 2013. Dit geld werd voornamelijk geïnvesteerd in infrastructuur, agricultuur en educatie.
De toetreding tot de EU ging ook gepaard met gigantische migratiestromen, zo ook naar Nederland, waar nu naar schatting ongeveer 170 duizend Polen wonen. Zeventig procent hiervan heeft minimaal mbo-niveau, wat vergelijkbaar is met de Nederlandse bevolking. 84 procent heeft werk, vaak ver onder niveau. Bijna de helft van de Polen die in Nederland wonen, wil zelfs niet meer terug naar Polen, bleek onlangs uit het onderzoek ‘Nieuw in Nederland, Het leven van recent gemigreerde Bulgaren en Polen‘ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Zelf studeer ik een semester in Polen en ik hoor hier veel enthousiaste verhalen van jongeren die naar Nederland gingen om te werken. Studenten die werktuigbouwkunde, IT of business studeren werken in Nederland vaak als constructiewerkers of op een camping. Het salaris is een stuk beter en, ook belangrijk, er mag legaal wiet worden gerookt. Ik heb er de cijfers niet op nageslagen maar ik vermoed dat de Poolse jongeren evenveel of wellicht meer wiet roken dan in Nederland. Voor het op zak hebben van wiet riskeer je hier echter een celstraf.
Polen zijn verder zeer tevreden over hoe de maatschappij in Nederland werkt. Er is bijna geen corruptie en alles is goed geregeld. Een stuk beter georganiseerd dan in Polen. “Zelfs alle bomen staan op precieze afstand van elkaar geplant in Nederland!” hoor ik een Pool ontzet uitroepen. In Polen is er in tegenstelling tot Nederland nog wel corruptie, en veel bureaucratie. Ook is de werkloosheid een stuk hoger en het salaris lager. Hier verdien je vaak slechts 7 Zloty voor het werken in bijvoorbeeld een bar of restaurant. Dit is omgerekend ongeveer €1,70. Mijn huisgenoot, die werkt als programmeur bij een gamedeveloper heeft een riant salaris van 24 Zloty (€5,40) per uur.
Het buitenland lonkt voor de Poolse jongeren. Ik hoor een verhaal van een bevriende en getalenteeerde programmeur die op sollicitatie mocht bij Google in Zwitserland. Wanneer hij daar een baan krijgt verdient hij €10.000,- per maand, 42052.68 Zloty. Zeker tien keer zoveel als in Polen. De Polen werken hard. Veel jongeren hebben naast hun studie een fulltime baan. Maar voor een fulltime baan in een winkel verdien je maandelijks maximaal 400 euro. Het is begrijpelijkt dat het loont een paar maanden in Nederland te werken, waar het wettelijk minimumloon per maand zeker 1000 euro zal zijn. De leefkosten zijn in Polen natuurlijk wel wat lager.
Toch is hun economische positie zwak in Nederland. Ze hebben bijna geen vaste contracten en werken in sectoren die gevoelig zijn voor conjunctuur. Vijftig procent zegt dat ze worden gediscrimineerd, woningen worden ze geweigerd en ze worden slecht behandeld door instanties of op straat. Dit weerhoudt veel Polen ervan in Nederland te blijven. “Ik weet dat jullie Polen niet mogen in Nederland,” hoor ik van een Pools meisje nadat ze me vertelt over haar werk in een bar waar ze vijf keer zoveel verdiende als in Polen. Van verschillende jongeren hoor ik negatieve ervaringen. Mijn huisgenoot vertelt me schoorvoetend dat hij zich zelfs een beetje schaamt wanneer hij Pools praat in het buitenland. De Polen hebben nou eenmaal de slechte reputatie lawaaierig te zijn, altijd dronken en problemen te maken.
Voor een groot deel van de bevolking gaat dit niet op. Er is echter een gedeelte van de jongeren, vaak uit rechtste hoek en zeer nationalistisch die dit beeld scheppen in het buitenland. Zij zijn vaak homofoob en intolerant jegens buitenlanders in Polen (met name richting buitenlanders uit het Oosten of uit Islamitische landen) en staan erom bekend vaak te vechten als ze dronken zijn.
Overigens is ook een groot gedeelte van de ouderenbevolking homofoob en xenofoob (wederom met name richting Islamitische buitenlanders). Dit is de conservatieve en zeer religieuze laag. Religie speelt dan ook nog steeds een grote rol in Polen.
De Poolse bevolking is dan ook een van de meest homgene bevolkingen ter wereld. Pas vanaf de jaren negentig, na de val van het communisme, vond er uitwisseling met het buitenland plaats. Inmiddels wonen hier veel internationale studenten en ook expats.
Veel internationale bedrijven (zoals IBM, HP etc.) vestigden zich in Polen wegens de lage kosten. Ook als Nederlander is het makkelijk hier een baan te vinden, de bedrijven zoeken vaak Nederlandssprekend personeel voor in hun klantenservice.
Polen wordt zich langzamerhand bewuster van zijn verbeterde positie in Europa. Het land wordt vrijer en minder conservatief. Het stereotype dat nog steeds over Polen bestaat bij Nederlanders is onhoudbaar. Pas wanneer we hier voorbij kunnen kijken kunnen we denken over betere mogelijkheden om de hoogopgeleide Polen te kunnen inzetten op de arbeidsmarkt. Er bestaan veel mogelijkheden tot meer samenwerking en uitwisselingen met de groeiende Poolse economie.
Beeld: Shutterstock
