‘Klanten werden behandeld als idioten, die je stront voor goud kunt verkopen.’ Dat schreef Der Spiegel in een ontluisterende reconstructie van de ondergang van Deutsche Bank. Der Spiegel is een uiterst gedegen weekblad – het grootste in Duitsland. Onder de kop ‘Hebzucht’ doet het rechts-liberale blad uit de doeken hoe de ooit zo serieuze en solide bank werd uitgeleverd aan ‘de wolven van Wall Street’. Door een nieuwe generatie bankiers die zichzelf graag ‘haaien’ en ‘terminators’ noemt – of zelfs ‘goden’. Narcistische mannen, die elk jaar honderden miljoenen opstrijken, maar die in hun optreden geen enkele maat weten te houden: ‘Zij verkochten hun klanten niet alleen waardepapieren waarvan de eigen handelaren al lang wisten dat ze waardeloos waren. Zij lieten hun mensen op Wall Street zelfs gokken op het verval van waardepapieren, om dan nogmaals te kunnen innen, juist op het moment dat de eigen klanten moesten bloeden.’
Ik weet, het verhaal is niet nieuw. In 2007 zagen we al hoe de kredietcrisis ontstond en internationale banken failliet dreigden te gaan, door hetzelfde wangedrag van bankiers. We hebben het ook al eerder kunnen lezen in De prooi (2009) van Jeroen Smit, over de ondergang van ABN Amro. Hoe als gevolg van het arrogante optreden van ‘macho’ Rijkman Groenink de ooit zo solide Nederlandse bank ‘in de greep van de hebzucht’ kwam. Het ontluisterende aan het verhaal in Der Spiegel is dat er sinds de kredietcrisis zo weinig lijkt veranderd. Bijna tien jaar na het begin van de crisis staat weer een grote bank op instorten en dreigt opnieuw een financieel debacle. Nog altijd blijkt ons geld te worden beheerd door ‘narcisten’ die hun klanten behandelen als idioten en bereid zijn voor hun eigen financiële gewin het hele financiële systeem in de waagschaal te stellen. En straks mogen wij de rekening weer betalen.
Goed gedrag kun je proberen af te dwingen, met regels en wetten. Maar de financiële wereld is er juist in geslaagd om zichzelf aan regelgeving en toezicht te onttrekken. Dankzij een agressieve lobby in de politiek, waar banken een gewillig oor vonden bij bestuurders, die niet zelden later in dezelfde sector veel geld gingen verdienen (zoals oud-premier Wim Kok bij ING, of oud-voorzitter van de Europese Commissie José Barroso bij Goldman Sachs). Beter nog dan regels te stellen, is mensen aanstellen die zich wíllen gedragen. Het verhaal in Der Spiegel laat echter ook zien hoe klassieke bankiers, die vonden dat hun banken een maatschappelijk belang dienen, hardhandig aan de kant werden gezet. Hun beroepseer werd door de neoliberale ‘goden’ belachelijk gemaakt. De enige moraal die aan de top van de internationale banken werd geaccepteerd was ten diepste amoreel: alles is geoorloofd, zolang je er maar mee wegkomt.
Het is me wat al te cynisch om te denken dat al die bankiers allemaal slechte mensen zijn, maar het verhaal van Deutsche Bank laat wel zien dat de financiële sector niet in staat is om van fouten te leren. Amorele bankiers blijven de wereld nog altijd in een wurggreep houden. Internationale banken spelen zo’n grote rol in de wereldeconomie, dat de meeste politici ze niet failliet durven laten gaan. Foute bankiers kunnen daarom gewoon hun goddeloze gang blijven gaan, omdat de banken toch altijd worden gered. Maar de vraag is dan wel: als iets niet failliet zou mogen gaan, waarom laten we het dan wel over aan de markt? Ik vind het prima als bankiers per se onverantwoorde risico’s willen nemen, maar dan moeten niet de klanten, maar zijzelf daarvan de gevolgen ondervinden. En dan moeten de mensen ook terecht kunnen bij een bank waar klanten wel fatsoenlijk worden behandeld.
De overheid heeft veel grote banken van de ondergang moeten redden. De regering is nu helaas bezig om ABN Amro met veel verlies te verkopen, maar we hebben ook nog SNS Bank. Dat zou een publieke bank kunnen worden, waar niet de bonussen van de bankiers, maar de belangen van de burgers centraal staan. Met serieuze en solide bankiers, het soort dat de afgelopen jaren door de wolven van Wall Street aan de kant is gezet. En laat de klanten dan maar kiezen.
