Het grote moddergooien is begonnen. Wie heeft nu eigenlijk de schuld van de kabinetscrisis? Jan Peter Balkenende weet het zeker: Wouter Bos is de hoofdschuldige. Hij heeft zich immers nadrukkelijk gedistantieerd van de NAVO-brief waarin Nederland werd opgeroepen in Uruzgan te blijven, terwijl hij volgens Balkenende wel degelijk wist dat er een brief aan zat te komen. Bos zou de onderlinge verdeeldheid in het kabinet hebben geëtaleerd en voor een gênante vertoning hebben gezorgd. In Buitenhof kreeg Balkenende uitgebreid de kans Bos zwart te maken: door Bos’ optreden was de ondergang van het kabinet onvermijdelijk.
Pardon? Heeft Balkenende misschien zelf ook iets met die kabinetscrisis te maken? Zat hij zelf niet ook in dat kabinet?
Reflectie
Iedereen die weleens les heeft gegeven op een hogeschool, moet bij dit moddergevecht een déjà vu krijgen. Laat me dat uitleggen. Op hogescholen zijn klassikale colleges grotendeels afgeschaft en in plaats daarvan moeten studenten in groepen vaardigheden aanleren door het doen van projecten. Dit onderwijs leidt (volgens de theorie) tot studenten die over de magische gave beschikken van ‘zelfsturing’. Dit betekent zoiets als dat studenten zichzelf aan het werk houden, weinig instructie nodig hebben, weten wat ze moeten doen en vooral: zichzelf verantwoordelijk voelen voor hun eigen ontwikkeling en prestaties. Voor studenten die tegen problemen aanlopen, zijn coaches ingevoerd die met hen hun ontwikkelmogelijkheden bespreken en studenten leren zelf te reflecteren.
De praktijk is echter weerbarstig: projectgroepen eindigen dikwijls met ruzie. Studenten verwijten elkaar gebrek aan commitment en vinden dat anderen zich niet aan de afspraken houden. De coach heeft dan de taak hun reflectie naar een hoger plan te trekken. Wat is er allemaal voorgevallen en wat hadden de projectgroepleden hier zelf aan kunnen doen? Hebben ze zelf wel goed gecommuniceerd? Hebben ze zich wel voldoende ingeleefd in de andere leden? Hebben ze wel stilgestaan bij hun gezamenlijke doelen? Is hun eigen handelswijze productief voor datgene wat bereikt moet worden? Maken ze niet steeds dezelfde fouten?
Zelfsturing
In het hbo zweren veel docenten, directeuren en beleidsmakers bij deze aanpak. Studenten moeten vooral zelfstandig zijn, zelf verantwoordelijkheid nemen en hun eigen functioneren kritisch tegen het licht durven houden. Het Ministerie van Onderwijs – en dus ook het kabinet – is er ook een warm voorstander van: dit onderwijs wordt binnenkort ook op het mbo ingevoerd. Maar als we dit van 17-jarige havo-afgestudeerden vragen, en straks aan 16-jarige mbo’ers, waarom kan onze premier dit dan niet? Of beter: als studenten leren bij problemen niet naar anderen te wijzen maar oorzaken bij zichzelf te zoeken, waarom geeft Balkenende dan niet het goede voorbeeld?
Dus Jan Peter, als je ooit nog eens een interview geeft over de kabinetscrisis, reflecteer vooraf dan nog eens op de volgende vragen: Welke rol speelde je zelf bij deze crisis? In hoeverre waren de afspraken die je met de PvdA maakte echt helder? Waarom hield je aan je eigen standpunt vast toen je wist dat dit voor de PvdA problematisch was? Ben je de gezamenlijke doelen van het kabinet niet uit het oog verloren? In hoeverre was je optreden tijdens de crisis productief? En voor wie dan? Waarom overkomt je dit nu voor de derde keer? Wat leer jij daar nou van?
Als Balkenende deze vragen niet kan beantwoorden, is er maar één optie: terug naar het hbo. Kan hij aan zijn zelfsturing werken.
Chris Aalberts is docent en onderzoeker politieke communicatie
