Soms zijn het hele kleine berichtjes waar een heel verhaal achter schuil gaat. Deze week was er zo één: de Braziliaanse voetbalclub Chapecoense kreeg een geldboete en puntenaftrek, omdat ze bij een competitiewedstrijd niet zijn komen opdagen. De reden voor het niet komen? Even daarvoor was het vliegtuig met het elftal en de staf neergestort; we weten het allemaal. De reden voor de straf? De regels voorzien er niet in dat een team niet komt opdagen als het net tragisch is verongelukt. Inmiddels is de geldboete ingetrokken, maar de puntenaftrek (zonder verdere gevolgen) is blijven staan.
Hoe kan het bestaan dat regels belangrijker zijn dan het gezonde verstand? Uiteraard is dat, omdat regels zijn opgesteld door fatsoenlijk overleg. Ze zijn een vastlegging van de meerderheid en het negeren van deze regels door een uitvoerend orgaan is tegelijkertijd het negeren van de mening van de meerderheid. Het is moeilijk uit te leggen dat je begrijpt wat de meerderheid wil terwijl je niet uitvoert wat de meerderheid heeft besloten.
Regels zijn echter een poging om zo goed mogelijk vast te leggen wat een samenleving wil en met het vastleggen van een regel leg je heel veel ook niet vast. Het blijft daarom essentieel om onderscheid te maken tussen hetgeen er in regels is vastgelegd en wat de bedoeling achter deze regels is. Mark Rutte doet dit herhaaldelijk op onnavolgbare wijze en zoekt de eindbalans in een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer.
Zo heeft hij in de afgelopen jaren een groot hervormingsprogramma doorgevoerd waar vooral niet-strategisch stemmende VVD-kiezers voor waren. Hij heeft een pakket nivelleringen doorgevoerd waar alleen de PvdA om heeft gevraagd en waar vrijwel niemand voor was. Hij heeft een grote belastinghervorming doorgevoerd waar de hele oppositie tegen was; vooral omdat vrijwel alle kiezers er voor waren. En nu is hij bezig met het afronden van het associatieverdrag met Oekraïne. Uit politicologisch oogpunt een smulpartij, maar vooral voor iedere burger de grote vraag of hij nu toch star had moeten vasthouden aan de regel (de uitslag van het referendum) of juist de inzet toont om de vele grijstinten achter de uitslag tot zijn recht te laten komen.
Er zijn echter ook regels waar niemand om gevraagd lijkt te hebben. Hoe ze zijn ontstaan is in nevelen gehuld en deze week was er zo één: er schijnen in de VS regels te zijn om met Kerst geen christelijke uitingen te vertonen. Zo is het onwenselijk om elkaar Merry Christmas te wensen, want het kan zo maar zijn dat je het tegen een islamiet zegt en islamieten vieren geen Kerstfeest.
Het is de gekte ten top (islamieten vieren ook gewoon Ramadan en het suikerfeest) en het lijkt een broodje aap-verhaal, maar het stond in de Volkskrant (en niet in de Speld) en ook in een keur aan Amerikaanse media. Donald Trump haalt nu het nieuws door de heldere uitspraak dat hij dit grote onzin vind. Net zo goed als dat hij de één-China regel een regel vind waar hij zich niet aan gehouden acht. Helder in zijn eenvoud.
Ook aan fundamentele regels wordt constant getornd. Zo werd gisteren bekend, dat er ergens in Europa wetgeving is goedgekeurd met de titel Payment Service Directive 2 (PSD2). Deze wetgeving regels in het kort dat anderen dan de bank inzicht mogen hebben in onze bankrekeninggegevens. Het doel is om er voor te zorgen dat je bij het betalen bij webshops minimale drempels hebt (net zoals in een echte winkel). Het resultaat zou zo maar kunnen zijn dat Facebook, Google of een webshop ziet wat jouw salaris is en welke online-aankopen je doet. Tegelijkertijd wordt er gepraat over de wens om in te mogen breken op encrypted berichten. Alleen om criminelen aan te kunnen pakken is het argument.
En als we al niet aan de regels willen sleutelen dan is het instellen van veel regels zinloos, omdat ze nauwelijks zijn te handhaven. Ook deze week (er was veel nieuws over regelgeving deze week) kwam het plan op om het appen op de fiets tegen te gaan door het in regelgeving te beperken. Iedereen lijkt het er over eens dat dit vrijwel zeker een dode letter zal worden. Het is namelijk moeilijk optreden tegen een overtreding, die massaal plaatsvindt.
De kern van het probleem is dat regels onze vrijheid inperken en dat willen we niet. Tegelijkertijd beschermen regels ons ook tegen al te veel ‘vrijheid’ van anderen en dat willen we dan weer wel. Het is een balans waarbij we niet alleen moeten kijken naar de inperken van te veel vrijheid bij een ander, maar ook moeten durven kijken naar de mate waarin we zelf de discipline op kunnen brengen om niet te doen wat we eigenlijk ook niet acceptabel vinden van een ander. Met een dergelijke discipline zijn heel veel regels niet nodig.
Sterker nog: in de praktijk zie je steeds meer wat je ook in het voetbal zo duidelijk ziet: iedereen gaat over de schreef en zelfs de scheidsrechter wordt maximaal in diskrediet gebracht. Deze week bleek dat zelf het invoeren van een video-scheidsrechter niet helpt, want als het ‘slachtoffer’ (Zivkovic bij PEC-Utrecht) zelf zegt dat een strafschop een cadeautje is dan is het wel heel duidelijk mis. Omgekeerd zou hij er schande van spreken en dat kan niet waar zijn. Een samenleving waarin je eigen vrijheid wordt gemaximeerd leidt namelijk tot vrijheid voor een enkeling. Laten we dus hierbij afspreken dat we meer ons gezonde verstand gebruiken en geen slaaf worden van ons eigenbelang en van onze regels.
