Wie zijn de kandidaten voor de Tweede Kamer in maart 2017? Hoe word je Tweede Kamerlid? Elke week tot aan de Tweede Kamerverkiezingen gaat uw interviewer op bezoek bij diegenen op wie u in maart kunt stemmen. In aflevering 14: Kees van der Staaij (48), lijsttrekker van de SGP. De laatste jaren was de SGP regelmatig nodig om regeringen in de Eerste en Tweede Kamer aan een meerderheid te helpen. “Kleine stabiele partijen als de SGP hebben veel voordeel van de politieke situatie,” vertelt Kees: “SGP-stemmers hebben ongelofelijk veel waar voor hun geld gekregen.”
Politieke interesse zat er bij Kees al vroeg in: “Met klasgenoten van de middelbare school discussieerden we tot diep in de nacht,” herinnert hij zich. “In mijn studententijd heb ik voor het wetenschappelijk bureau van de SGP alle redevoeringen van SGP-Kamerleden van voor de Tweede Wereldoorlog staan kopiëren en van een trefwoord voorzien. Dat heeft nog weleens geholpen om niet te snel van streek te raken als er hier in de Kamer wat aan de hand is. Je hebt dan het gevoel van: er is niets nieuws onder de zon.”
“Vanuit mijn achtergrond heb ik een sterke liefde voor het Woord met een hoofdletter,” aldus Kees. “De Bijbel is toch je kompas. Iemand als Groen van Prinsterer, een grondlegger van de christelijke politiek in de negentiende eeuw, heeft mij enorm geïnspireerd. Ik ben afgestudeerd op de staatkundige denkbeelden van Bilderdijk, iemand die kanttekeningen plaatste bij de Verlichting. Dat tegendraadse van Bilderdijk die kritisch stond tegenover de geest van zijn tijd, dat spreekt me aan. Maar ook het constructieve van Groen van Prinsterer: je probeert hier in de Tweede Kamer gewoon je werk te doen en wat voor elkaar te krijgen.”
“Mijn vader nam mij vroeger mee naar SGP-bijeenkomsten,” vertelt Kees: “Maar dat zegt niets over of je je daar zelf ook thuis voelt. Ik zie om mij heen dat veel mensen een andere keuze hebben gemaakt. Het fascinerende van SGP-Kamerlid zijn in deze tijd is dat veel mensen vroeger zeiden: SGP, daar moet je wel gereformeerd bloed voor hebben om daar op te kunnen stemmen. Nu zeggen ze: het zal mij worst zijn of jullie gereformeerd, katholiek of atheïst zijn, ik kijk meer naar wat voor standpunten jullie naar voren brengen.”
Bij de presentatie van het verkiezingsprogramma stak Kees zijn hand al uit naar niet-gereformeerde kiezers. Hij ziet “een doorbraak” bij de kiezers van de SGP: “Je hoeft niet gereformeerd of christen te zijn om op de SGP te stemmen. Er zijn mensen die juist omdat ze niet meer in hokjes denken er veel onbevangener instaan. Zij vinden dat we opvallend helder onze standpunten verwoorden en daaraan vasthouden, op thema’s als de EU, het consequent opkomen voor een veilig Nederland, oog voor politie en justitie en meer geld voor defensie.”
Kees schetst “een paradoxale ontwikkeling”: “De laatste keer kregen we meer stemmen dan ooit, terwijl de secularisatie ook sterker is dan ooit. Meer rechts-conservatieve kiezers zeggen: met de SGP weet ik waar ik aan toe ben. Zij waarderen de rol van het christendom in de geschiedenis van ons land en vinden ook dat we voorzichtig moeten zijn met de toenemende rol van de islam. We moeten de donkere kanten daarvan niet veronachtzamen. Daarnaast moet er ruimte zijn voor ondernemerschap: we willen geen overheid die alles wil reguleren en aan banden wil leggen.”
Maar voor de meeste mensen is de SGP gewoon een anti-abortuspartij, denkt uw interviewer. Kees: “De mensen moeten zelf weten wat ze denken. Het is jammer als mensen alleen op grond van zo’n thema afhaken, maar wij laten onze speerpunten niet afhangen van hoe wij zoveel mogelijk kiezers kunnen trekken. Wij zeggen eerst wat wij belangrijk vinden. Op abortus is het heel duidelijk hoe we de meeste stemmen kunnen krijgen: dan moeten we onze mond daarover houden. Dat doen wij dus niet.”
Dan zijn we bij het concept van de getuigenispartij, denkt uw interviewer. Kees vindt dat niet want “het is niet voor de bühne.” Ook bij dit soort thema’s probeert de SGP iets te bereiken. “Ik heb op een thema als abortus een initiatiefnota ingediend. Als een vrouw die ongewenst zwanger is haar zwangerschap wil uitdragen, loopt ze tegen allerlei problemen aan. Als ze voor abortus kiest gaat het veel gemakkelijker. Zou dat niet een argument zijn om te zeggen: als er bijvoorbeeld financiële problemen zijn, moeten daar dan geen financiële oplossingen voor komen?”
Kees noemt dit “tegen de stroom op roeien.” De wind waait volgens hem de verkeerde kant op: “Je kunt ook een windvaan zijn en kijken welke kant je moet uitlopen, maar wij geloven in dit verhaal. Soms krijg je geen enkel applaus maar zegt men later: je hebt toch wel een punt. Ik heb dat meegemaakt bij de opheffing van het bordeelverbod. Toen was het idee om via die weg de mensenhandel te bestrijden. Wij geloofden daar absoluut niet in. Wij zagen het als een steun in de rug voor mensenhandelaren. Het is dan frustrerend als je merkt: mijn geluid komt niet door, zeker niet als later blijkt dat je gelijk had.”
Maar geduld wordt volgens Kees beloond: “Er zijn mensen die door een opeenstapeling van problemen in de prostitutie belanden en daar niet meer uitkomen. Zouden we geen uitstapprogramma’s moeten faciliteren? Dan zeggen mensen: daar trappen we niet in, Kees. Dan zeg ik: jij bent een echte liberaal die gelooft in keuzevrijheid. Is er altijd sprake van keuzevrijheid? Ben je weleens bij mensen geweest die in die situatie terecht zijn gekomen? Als je daarover doorpraat lukt het om voor uitstapprogramma’s een Kamermeerderheid te krijgen.”
“Dit zijn niet altijd wereldschokkende dingen die als eerste op het Journaal komen, maar het geeft me veel werkplezier,” vertelt Kees, die ontkent dat zijn werk demotiverend is. De SGP bereikt in zijn ogen juist veel: “We hebben ons gekeerd tegen die gekke overspelreclames. Die zijn nu in ieder geval naar de avond verschoven. Wij werden altijd raar aangekeken over hoe wij naar de EU kijken. De toekomst, dat was de Verenigde Staten van Europa. Waar wij tien jaar geleden spottend mee werden aangekeken, dat is nu de mainstream-benadering.”
Voor Kees zijn principes belangrijker dan populariteit, denkt uw verslaggever. Kees: “Wat voldoening geeft is dat wij veel erkenning krijgen van mensen die herkennen wat wij doen. Het volksvertegenwoordiger zijn, het stem geven aan wat mensen in het land vinden, dat vind ik mooi. Wij gaan ook niet onze eigen gang zonder te kijken naar wat voor opvattingen er leven. Bij mijn opvatting van vertegenwoordiging hoort dat ik niet neerkijk op kleine zaaltjes in het land. Ik bezoek elke week die zaaltjes, om constant met mijn achterban in gesprek te gaan.”
“Je moet ook kijken of je niet te veel in je eigen Haagse werkelijkheid vastzit,” denkt Kees: “Dat vind ik ook heel belangrijk. Doen we wel voldoende recht aan wat er leeft? We moeten niet wegzakken in die vreselijke beleidstaal. Als we daar te veel in meegaan, schieten we tekort.” Zijn andere partijen minder standvastig als de SGP? vraagt uw interviewer. Kees resoluut: “Ik heb geen behoefte om andere partijen te beschuldigen. Maar een verschil is er wel omdat wij vanuit een duidelijke grondslag en overtuiging onze koers varen.”
