Op 4 juli sloeg koningin Elizabeth een fles single malt Bowmore Surf whisky stuk op het naar haar genoemde nieuwe 65.000 ton metende vliegdekschip van de Royal Navy. Geen Franse ‘mietjes’ bubbel, maar stevige Schotse stook doopte de eerste van twee carriers op de Rosyth Dockyard, Rosyth, Fife in Schotland, waar de op zes werven vervaardigde componenten tot vliedekschip worden samengebouwd. Het noeste Schotse doop-gesternte zullen beide schepen zeker nodig hebben.
Beperkt bruikbaar
Imposant als deze supercarriers in Amerikaans formaat ogen, zijn het feitelijk net-niet vliegdekschepen. Wat eveneens opgaat voor de 22 duizend ton metende Invincible-klasse, waar HMS Queen Elizabeth en HMS Prince of Wales de opvolgers van worden. De enige vastvleugelige vliegtuigen die van de Invincible’s konden opereren waren de Short Take Off and Vertical Landing (STOVL) ‘jumpjet’ Harriers. De Invincible’s hadden geen start-lanceerkatapulten of landing-remkabelsysteem.
Hoewel dit in combinatie met een hoekdek oorspronkelijk wel de bedoeling was voor de QE-klasse, is de CATOBAR optie geschrapt (Catapult Assisted Take-Off But Arrested Recovery). De QE’s gaan het weer op zijn Invincible’s doen met een ski-jump.
Helaas zijn de hiervoor benodigde Harrier GR7/9s sinds 2011 bij de RAF wegbezuinigd en de geplande opvolger, de STOVL-versie van de JSF/F-35, zijnde de F-35B, is nog verre van operationeel. Tot dit laatste het geval is (prognose 2020) wordt HMS Queen Elizabeth voor haar prijs van circa £ 3 miljard effectief een Helicopter Carrier. Of de op stapel staande HMS Prince of Wales in 2020 daadwerkelijk als zusterschip in de vaart zal komen, is hierbij nog maar de vraag. Mogelijk wordt het een reserveschip, of gaat zelfs in de verkoop. Pas met de Britse 2015 Defense Review wordt hier over beslist.
..voorlopig alleen op QE’s in animatie
Samengevat. Om de golven eindelijk opnieuw glorieus te gaan regeren krijgt de Royal Navy vliegdekschepen met als enige echte reden van bestaan één vliegtuigtype. De categorie STOVL. De eerder wegbezuinigde. Met bovendien slechts één nieuwe telg in ontwikkeling, waarvan ‘een moeizaam verlopende ontwikkeling’ een mega-understatement is.
AEW
Het STOVL one-trick-pony zijn heeft nog andere nadelen. Er kunnen geen langeafstand radarverkenningsvliegtuigen vanaf opereren. Waar wat carriers betreft vooralsnog ook maar één toestel serieus in wordt genomen. De Northrop Grumman E2C/D Hawkeye. Een essentieel Airborne Early Warning (AEW) platform om vlooteenheden in een vroeg stadium te waarschuwen voor naderend onheil op zee of in de lucht. Met minimaal drie E2 Hawkeye’s aan boord van een carrier om voor langere perioden een 24 uurs AEW-capaciteit te garanderen.
De Royal Navy probeerde het gemis in vastvleugelige AEW na de Falklandoorlog, waarin dit ontbreken rampzalig uitpakte, op te vangen met helikopters voorzien van een flinke zoekradar. Het gebrek aan een behoorlijke actieradius en de beperkte vliegduur van deze aangepaste Sea King heli’s bleek geen substitutie voor een toestel als de E2 Hawkeye of hun eigen Fairey Gannet AEW zoals ‘echte’ Britse carriers tot 1978 aan boord hadden. De QE’s en hun varende begeleiding worden opnieuw afhankelijk van helikopters voor de noodzakelijke AEW.
Met een gebrekkige AEW capaciteit kan narigheid langer ongezien binnenkomen, en is de kans op door de lange-afstand raketverdediging (25-120 km) heenbrekende vliegtuigen of antischipraketten navenant groter. Wat meer werk voor de korte-afstand luchtverdediging (tot 25 km) betekent. En waarschijnlijk overwerk voor de drie of vier radargestuurde 20 mm Phalanx CIWS kanonsystemen van de QE’s. Hun enige (geplande) serieuze bewapening.
Phalanx (foto: Raytheon)
Vlootondersteuning
Voor de zelfverdediging worden de QE’s vrijwel volledig afhankelijk van hun begeleiding. Waar de Royal Navy 19 schepen voor in dienst houdt. Zes Type 45 geleidewapenjagers en dertien Type 23 fregatten. Momenteel hebben alleen de jagers een lange-afstand luchtverdedigingscapaciteit. Tegen de tijd dat de QE’s operationeel worden moeten de Type 23s voorzien zijn van geleide raketten met een bereik van 25 km. Hun opvolgers (Type 26 fregatten) krijgen dezelfde raketsystemen.
Type 45 Destroyer
Met dit ‘kortzichtige’ AEW, het gokken op één vliegtuigtype, op een schip zonder noemenswaardige eigen zelfverdedigingscapaciteit zou het begrijpelijk zijn als de bemanningen van de QE’s grootverbruiker worden van anderszins stukgeslagen Bowmore single malts.
Queen Elizabeth klasse vliegdekschepen
Waterverplaatsing: 65.000 ton (groei tot 70.000 ton voorzien). Lengte: 284 meter. Breedte: 39-70 meter (waterlijn-vliegdek). Diepgang: 11 meter. Bemanning: circa 600 koppen plus 1000 voor de Air Wing, eventueel 250 mariniers. Voortstuwing-machine installatie: 2x Rolls-Royce MT30 Trent gasturbines van 48.000 pk, 2x 16V38 en 2x 12V38 Wärtsilä diesels. Snelheid: 25+ knopen. Vaarbereik: 16.000 zeemijl.
Bewapening en uitrusting
Vliegtuigen en helikopters: 40-50, met 24 F-35Bs als harde kern. Primair radarsysteem: BAE/Thalens S1850M (versie van de Nederlandse stealth ‘ziende’ SMART-L radar). Bewapening: 3-4x Phalanx of soortgelijk CIWS systeem, enkele opstellingen van 30 mm DS30M snelvuurgeschut plus machinegeweren om asymmetrieken van boord te houden.
Bowmore’s vlootondersteuning (foto: Bowmore)
(Foto’s: Royal Navy, tenzij anders gegeven)
