Hank noem ik hem. Een Amerikaan van middelbare leeftijd die luid de voordelen van democratie opsomt. Aan zijn tafel andere expats, allemaal man, en een paar Aziatische meisjes. Ze zijn mooi en jong en lachen beleefd om zijn grapjes. Een tafeltje verder adviseren twee dikke Engelse twintigers de knappe lokale meisjes aan hun tafel om marketing voor een NGO te gaan doen. Dat is een liefdadigheidsorganisatie, leggen ze uit. Iets verderop zit een Zweed die gebrekkig Engels spreekt. Hij geeft zijn tafelgenoot een cadeau. Ze is er dolblij mee en geeft hem een kus op de mond. Ze haalt het niet uit de verpakking; hij zegt dat ze er prachtig in uit zal zien. Dat moet sexy ondergoed zijn. Café Shakespeare in Almaty is een ontmoetingsplaats voor Westerse mannen en Kazachstaanse sekswerkers.
Een sekswerker is iemand die seksuele intimiteit ruilt voor geld of iets van waarde. De lokale meisjes op het terras doen precies dat. Ze verlenen gezelschap en intimiteit. Dat kan in de vorm van een aai over de arm, een kus of een pijpbeurt. Het hoeft dus niet per se te gaan om seks in de vorm van vaginale penetratie. De expats die korte tijd tijd in Almaty wonen hebben behoefte aan wat liefde. Het komt hen goed uit dat hun bijzondere status in het buitenland ervoor zorgt dat ze die liefde kunnen kopen met drankjes, cadeautjes of keiharde cash. Uit de gesprekken op het terras is direct duidelijk dat deze mannen sociaal gehandicapt zijn. Thuis zouden ze zeker niet zulke knappe dames kunnen scoren.
Als we de mannen zien als afgedankten is het makkelijk om de meisjes te zien als slachtoffers. Je zal het maar met zo’n man moeten doen! Maar dat perspectief sluit niet goed aan bij hoe zulke vrouwen zichzelf zien. Er wordt (beperkt) onderzoek gedaan naar zulke sekswerkers. Antropoloog Amalia Cabezas onderzocht bijvoorbeeld de resorts op Cuba. Ze stelt dat het beter is om te spreken van tactische seks dan van sekswerk. Tactische seks is een manier om financiële lasten te verlichten én vriendschap, romantiek, een relatie of misschien migratie te zoeken. Er is dus wel degelijk sprake van gevoel van de kant van deze vrouwen. Een relatie met een buitenlander kan empowerend zijn en een manier om te ontsnappen aan inheemse ellende.
Cadeautjes van buitenlanders aan lokale mensen zijn niet altijd onderdeel van uitbuiting. Niet alle relaties waarbij er sprake is van monetaire uitwisseling zijn immoreel en onderdrukkend. Daarmee zouden de meeste huwelijken in Nederland een vorm van exploitatie zijn: de meeste gehuwde Nederlandse vrouwen zijn immers nog steeds financieel afhankelijk van hun man. Het ligt veel complexer. Bij veel banen in het toerisme is er sprake van een seksuele ondertoon. Een hostess in een restaurant, een stewardess, een skileraar – allemaal moeten ze voldoende seksueel kapitaal hebben om aangenomen te worden.
Cabezas beschrijft hoe de buitenlandse (Westerse!) eigenaren van de Cubaanse resorts hun medewerkers aanmoedigen om een band te kweken met de gasten. Dat is goed voor de omzet en zulke mensen komen ook weer terug. De grens tussen aardig zijn en aardig zijn is een fijne. Daarom kunnen vrouwen die tactische seks inzetten zich vaak niet vinden in het label van sekswerker. Dit wordt ook duidelijk uit een studie van Dana Collins naar jonge Filippijnen die geld verdienen in de homoscene van Manilla. Zij zien zichzelf meer als hospitality workers: gastheren. Ze benadrukken dat ze een relatie opbouwen met de Westerse mannen die daar op reis zijn.
Een gevolg van de emancipatie van de vrouw is een focus op gelijkheid tussen individuen. Wij in het Westen vinden dat seksuele relaties gestoeld moeten zijn op gelijkwaardigheid, iedereen even sterk. Socioloog Gert Hekma plaatst daar vraagtekens bij: ongelijke seks is juist spannender. Misschien zit daarin wel de aantrekkingskracht van seks op Cuba of de Filippijnen, of van de Kazachstaanse meisjes. Er worden etnische en klassegrenzen overschreden – eigenlijk mag het niet.
Ik moest op het terras steeds denken aan de familie van Hank ergens in de VS. Zou hij een vrouw en kinderen hebben? Mijn eerste impuls is om hem te willen beschamen. Hank ís ook een sukkel, om meerdere redenen zo bleek uit wat hij allemaal uitkraamde. Maar het gaat niet om Hank en de ongelijkheid tussen hem en het lokale meisje. Sekstoerisme en sekswerk zijn manifestaties van de ongelijke verdeling van macht in onze gemondialiseerde wereld. De focus op het micro is een mooie afleider van het macro: de ongelijkheid tussen landen. Daar hebben we in het Westen helemaal geen moeite mee. Door te walgen van Hank blijft de organisatie waarvoor hij werkt buiten schot. Laten we dat ongemakkelijke gesprek eens aangaan: hoe buit het Westen andere landen uit en welke smerigheid brengt dat allemaal voort?
Linda Duits reist in juli door Centraal-Azie. Ze twittert – zolang de wifi strekt – daarover onder #destans
