Beelden in de openbare ruimte zijn mede bepalend voor de sfeer in een wijk. Als je iets neerzet kun je dus maar beter zorgen dat je er vrolijk van wordt, vind ik. Van de circusbeelden van Guillaume Bijl op het Europaplein bij de RAI word ik heel vrolijk. Nee, ze zijn niet onomstreden, ik zou teleurgesteld zijn als dat wel zo was.
In Zuidas is al veel kunst in de openbare ruimte gerealiseerd. Denk aan de appelboom in het glas van het Nicolaaslyceum, de kunst op de synagoge of aan tijdelijke initiatieven, zoals Art Zuid en de kunstreservebank. Mijn favoriet is het lichtspel boven in de straalzender tegenover de RAI. Veel mensen valt het niet eens meer op.
Van de nieuwe beelden op het Europaplein bij de RAI word ik heel vrolijk. Het plein vroeg na herinrichting om iets speciaals. Dat werd dus een optocht van circusartiesten, goochelaars en acrobaten. Volledig buiten de context geplaatst, gek, groot en kleurrijk. Dat is Bijls manier om je opnieuw te laten kijken. Hij vergroot alles uit en geeft er dan een draai aan. De beelden hebben een interessant, humoristisch perspectief.
Beelden zeggen iets over de buurt, worden soms symbool voor de buurt. Zo is Het Lieverdje onlosmakelijk verbonden met het Spui, waar de provo’s de autoriteiten provoceerden. Op de Churchilllaan staat de IJzeren Wimpel, symbool voor vrijheid. En toen Amsterdam West nog een krakersbolwerk was, verschenen anonieme beelden in de straten, zoals de ‘Violist zonder hoofd’. Nog steeds weet niemand van wie ze zijn. Anarchisme in ijzer en brons.
Je kunt je dus afvragen waar de beelden van Guillaume Bijl symbool voor staan. In mijn optiek draait het om ‘relativering’. Toen omwonenden de schetsen zagen, gingen ze hard lachen. Ze zeiden: ‘Je kan dit niet serieus menen.’ Inderdaad, we menen het niet serieus. Dat is ook niet wat de kunstenaar wil. De beelden bieden tegenwicht aan de zakelijkheid van Zuidas.
Begin juni zijn de beelden onthuld. De reacties waren wisselend. Iemand schreef: ‘Verfrissend, vrolijk en kleurrijk. De beelden hebben een on-Hollandse speelsheid, die me een beetje doet denken aan het Barcelona van Miró en Gaudi.’ ‘Mijn eerlijke mening?’, zei iemand anders. ‘Ik vind de beelden niet passen’. Ik juich alle reacties toe. Kunst die geen controverse oproept is geen kunst, maar decoratie.
Zuidas groeit als Amsterdamse buurt. Daar horen kunst en cultuur bij. Want als je door de wijk loopt, wil je niet alleen maar gebouwen, pleinen en plantsoenen zien. Kunst maakt een buurt volwaardig. De beelden van Guillaume Bijl geven Zuidas een vrolijk, menselijk gezicht. Een gevoel van ‘Het circus is in de stad’. En dat op het Europaplein.
Klaas de Boer schrijft over de ontwikkeling van één van de meest bijzondere en gemengde wijken van Nederland: Zuidas. Met nu al bijna 70.000 reizigers per dag, 650 woningen (straks 8.000), 700 bedrijven en Zuidasdok, een omvangrijk en uitdagend infrastructureel project van 1,8 miljard euro, komen hier alle aspecten van stedelijke ontwikkeling samen.
