Het toneelstuk Herr Biedermann und die Brandstifter (‘Mijnheer Braafmans en de Brandstichters’) werd voor het eerst opgevoerd in 1958, maar is politiek nog uiterst actueel, zeker na de Turkse rellen van afgelopen weekend. We lazen het toneelstuk klassikaal bij de Duitse les op de middelbare school. Het is een waarschuwing aan de bevolking om niet weg te kijken als het fascisme de maatschappij binnendringt:
Er worden veel branden gesticht in de stad. Dat gebeurt steeds op dezelfde manier. Een dakloze man vraagt onderdak op zolder en als hij wordt binnengelaten steekt hij na verloop van tijd het huis van de gastheer in brand. Mijnheer Braafmans vindt dat ze de daders hard moeten aanpakken. Maar als er een uit de kluiten gewassen dakloze en werkloze worstelaar voor zijn deur staat en om onderdak vraagt, durft hij niet te weigeren. Zijn vrouw vertrouwt de worstelaar niet, maar mijnheer Braafmans durft hem niet weg te sturen. Na verloop van tijd komt er een vriend van de worstelaar ook op zolder logeren zonder dat mijnheer Braafmans om toestemming was gevraagd. Ook hem durft mijnheer Braafmans niet uit huis te zetten. Later merkt mijnheer Braafmans dat er jerrycans met benzine op zolder staan. Hij besluit dat hij zijn gasten gunstig moet stemmen om ongelukken te voorkomen. Hij nodigt ze uit voor het avondeten. Aan tafel spreken zijn gasten openlijk over brandbare stoffen en om de sfeer goed te houden helpt mijnheer Braafmans zijn ‘vrienden’ zelfs met het uitrollen van de lont. Na de maaltijd gaan de gasten naar boven. Even later staat het huis van mijnheer Braafmans in brand.
De Zwitser Max Frisch schreef het toneelstuk tussen 1947 en 1958. De brandstichters stonden model voor de nazi’s en mijnheer Braafmans stond model voor het angstige volk, dat wegkeek en de nazi’s zoveel mogelijk hun zin gaf om erger te voorkomen.
Het nieuwe fascisme komt vandaag de dag uit het Midden-Oosten. De opkomst van Erdogan in Turkije is hier een voorbeeld van. De recente gebeurtenissen in Duitsland en Nederland laten zien dat dit nieuwe fascisme via de immigratie ook in West-Europa vaste voet aan de grond heeft gekregen. Het toneelstuk Mijnheer Braafmans en de Brandstichters is nog uiterst actueel: de meeste politieke partijen en de Europese elites kijken weg en acteren als Mijnheer Braafmans. Het krachtige optreden van de regeringhet afgelopen weekend was waarschijnlijk een zeer tijdelijke oprisping van vastberadenheid in het zicht van de verkiezingen.
Volgens de laatste peiling gaat één procent van de Nederlandse kiezers stemmen op de brandstichters (DENK), 77 procent op Mijnheer Braafmans (VVD, PvdA, CDA, D66, GroenLinks, SP, Partij voor de Dieren, ChristenUnie) en 21 procent op de brandweer (PVV, Forum voor Democratie, VNL, SGP, 50PLUS).
