Internationalisering is voor universiteiten wat duurzaamheid is voor bedrijven: een buzzwoord waarmee je gegarandeerd geld scoort bij de overheid. Internationalisering wordt gezien als de sleutel tot groei en groei is inmiddels voor universiteitsbestuurders een even heilige graal als voor CEO’s. Internationalisering wordt in een adem genoemd met ‘kenniseconomie’ en ‘concurrentiekracht’. Het is, kortom, managersbla. Vorige week verscheen er in de Volkskrant een artikel waarin verslag wordt gedaan van de effecten van internationalisering. Uit ongepubliceerde cijfers van de Nederlandse Vereniging van Universiteiten (VSNU) blijkt dat het geweldig goed gaat met internationalisering en dat dit geweldig goed is voor iedereen.
De VSNU behartigt de belangen van universiteiten en formuleert gemeenschappelijke standpunten en strategieën om hun positie te versterken. In mei verscheen bijvoorbeeld de notitie Gezamenlijke Visie Internationaal (PDF) waarin de VSNU samen met de Vereniging Hogescholen een aantal ambities verwoordt. Het gaat dan bijvoorbeeld om “meer synergie tussen de branding van Nederland kennisland en Holland branding” (p. 3). Zoals ik al zei: managersbla.
Het is voor de VSNU belangrijk om aan te geven dat haar strategieën vruchten afwerpen, dat ze succesvol is in haar ambities. In de Volkskrant krijgt de vereniging daar alle ruimte toe. Universiteiten groeien en dat komt door een toename van buitenlanders. Het effect daarvan is positief, zo lezen we. We hoeven ons ook geen zorgen te maken want er zijn nog voldoende plekken voor Nederlandse promovendi. Alles is dus awesome.
Maar ik vond het bericht helemaal niet ontzagwekkend. Zo staat er dat er een grote toestroom is van Chinese promovendi. Een collega werkte in Engeland voor de universiteit die de laagste taaltoets had en zo het meeste kon verdienen aan buitenlandse studenten. Ze moest haar manier van lesgeven aanpassen, omdat Chinezen bijvoorbeeld nauwelijks gewend zijn te discussiëren. Ze vroeg haar werkgever wat hun didactische visie daar eigenlijk op was. Ze kreeg geen antwoord want daar was geen geld voor. Wat is het effect van deze influx op de promovenditraining en –samenwerking in Nederland?
In het bericht wordt ook gemeld dat al die buitenlanders op tijdelijke contracten komen. Dankzij de moordende competitie (ik schreef daar al eerder over voor TPO) zijn academici dolblij met een aanstelling van twee jaar. Vervolgens moet je weer verder. Wat is de maatschappelijke impact van zoveel onzekerheid? Passen dergelijke Amerikaanse arbeidsverhoudingen wel bij het Nederlandse model? En hoe bestendig is deze internationalisering dan als die buitenlanders er alleen maar tijdelijk zijn?
Mijn grootste probleem met het artikel is niet eens dat deze vragen blijkbaar niet opkomen bij wetenschapsjournalist Martijn van Calmthout. Dat is dit zinnetje: “Nederlandse studenten profiteren ervan”. Dat is een leugen. Het is voor de kwaliteit van onderzoek inderdaad goed als er buitenlandse wetenschappers zijn. In een grotere poel met talent zwemmen betere vissen. Een internationaal klimaat op de gangen verhoogt de ambities internationaal te publiceren en dus ook de beste vis te worden. Maar goede buitenlandse onderzoekers maken nog geen goede docenten voor Nederlandse studenten.
In de afgelopen tien jaar heb ik het aantal buitenlandse docenten zien toenemen. Hoewel dit bij vacatures wel gevraagd wordt, leert geen van deze mensen binnen twee jaar Nederlands. Ze hebben nauwelijks kennis van de Nederlandse maatschappij. Dat betekent dat ze geen Nederlandse voorbeelden kunnen gebruiken en dus ook moeilijk opdrachten met Nederlandse cases kunnen beoordelen (zie dit voorbeeld).
Dankzij internationalisering moeten ook Nederlandse docenten in het Engels lesgeven. Voor sommige studenten geeft dit een drempel in discussies. Ook is het Engels van docenten niet altijd even toereikend voor kennisoverdracht. Bovendien is een les in het Engels niet altijd beter. Vind maar eens een goede gastspreker die zijn verhaal ook in het Engels kan houden, zo merkt een collega op.
De universiteit verandert. Het is een bedrijf geworden dat geld moet verdienen. Internationalisering is een manier om dat te doen. Geld en groei zijn soms goed, maar hebben ook kwalijke effecten. De VSNU verspreidt propaganda omdat het als lobbyclub haar taak is om de maatschappij te doen geloven dat de ingezette koers fantastisch is. Wetenschapsjournalisten moeten daar doorheen prikken. In deze andere tijden kunnen zij niet simpelweg het doorgeefluik van de uni zijn. De veranderende universiteit vraagt dus om andere wetenschapsjournalistiek dan wat de Volkskrant nu biedt.
