Angst en walging in Zwolle. Woensdag was ik bij een stadsdebat over Zwarte Piet in Zwolle. Halverwege mocht ik de discussie samenvatten met een column. Dat viel niet mee. Ik schrok nogal van de reacties. Het was alsof ik ondergedompeld werd in een bad vol Telegraaf-reaguurders. Misschien dat ik er binnenkort nog wat over schrijf, maar hieronder mijn column van die avond.
Zwarte Bladzijde Piet
Ik heb een oplossing voor het Zwarte Pietenprobleem. Een compromis waar iedereen mee moet kunnen leven. Maar voor ik die onthul zal ik eerst uitleggen hoe ik daar toe kom.
Is Zwarte Piet racistisch? Of beter gezegd: is Zwarte Piet een racistische uiting van mensen die Sinterklaas vieren? Volgens de meeste mensen hier vanavond niet. Met Zwarte Piet wordt op geen enkele manier een beeld neer gezet van mensen van Afrikaanse komaf. Sterker nog: volgens de meesten is er geen enkel verband tussen de twee. Zwarte Piet is geen neger en daarmee klaar.
Maar, aldus anderen, zelfs de Verenigde Naties hebben zich uitgesproken tegen Piet. Volgens Verene Shepherd van de VN is Zwarte Piet racistisch. Eerder dit jaar gaf zij, na uitvoerig en gedegen onderzoek, een persconferentie waarin zij zei: “Ja mensen, Zwarte Piet is wel degelijk racistisch, maar…dat betekent niet dat jullie meteen jullie hele kerstfeest moeten afschaffen.
Wat voor onderzoek heeft mevrouw Shepherd gedaan als ze niet eens weet dat Kerst en Sinterklaas twee totaal verschillende feesten zijn? Nee, maar serieus, wat voor onderzoek heeft zij gedaan? Een pepernotentest? Heeft zij schmink op kleur gesorteerd en bedacht dat het hier wel degelijk om zwart ging? Straks gaat mevrouw Shepherd onderzoek doen naar vuurwerk en concludeert ze dat het inderdaad heel gevaarlijk is, maar dat betekent niet dat we maar helemaal moeten stoppen met het paasfeest.
Bedankt mevrouw Shepherd, we nemen het mee naar de volgende vergadering. Nee, de conclusies van het VN-advies neem ik niet heel serieus.
Het probleem is dat de beschuldiging van racisme bij veel mensen tot kortsluiting leidt. En dat zie je hier in de zaal ook. Als je met zoiets groots, zoiets zwaars als een beschuldiging van racisme komt aanzetten, dan mag het wel iets beter beargumenteerd zijn dan het onderzoek van mevrouw Shepherd. Maar het spijt me voor de aanwezigen, de mening van Typhoon ís ook beter beargumenteerd.
Uit de zaal hoor ik meteen de tegenwerping: “Maar het is zo’n leuk kinderfeest! Daar moeten we niet aan tornen.” Ja, de Ku Klux Klan gaf ook hele gezellige barbeques, maar dat lijkt me ook niet helemaal de bedoeling. Het is gewoon geen argument.
Dan zijn de Sinterklazen op stoom en zeggen ze dat Piet geen neger is, maar zwart van het roet. “Hij komt door de schoorsteen, nietwaar?” Echt? En die rode lippen zijn omdat hij daaraan weer omhoog getakeld wordt? En het kroeshaar dan? En dat ietwat dommige gedrag is zeker omdat hij iets te vaak in die schoorsteen naar beneden is gestuiterd?
Nee, iemand met een donkere huid, kroeshaar en volle rode lippen, die enorm atletisch, muzikaal, en vrolijk is, maar wel een beetje dommig… Kom op! Dat is geen onschuldige symbolische figuur met een voorliefde voor schoorstenen. Ondanks de historische beschouwingen van die mevrouw over een zwart gemaakte figuur die al ver voor de slavernij bij het feest hoorde – ergens in de geschiedenis is Zwarte Piet gemodelleerd naar het racistische beeld dat in Europa leefde over “de Afrikaan.” En dat zien we nog steeds terug in onze huidige Zwarte Piet. Of de scherpste randjes er nu af zijn gehaald of niet.
Kijkt u naar het masker van die mevrouw hier vooraan. Het is overduidelijk een Zwarte Piet, dat geef ik u. Maar het is ook, en misschien wel nóg duidelijker, een walgelijk racistische interpretatie van “de neger”. Een interpretatie zoals we die kennen uit de Sjors en Sjimmie strips en googlet u zelf nog wat gruwelijke beelden van pakweg hondervijftig jaar geleden. Wie die twee betekenissen in het masker niet wil zien, is in zijn eigen Sinterklaassprookje gaan geloven.
Zwarte Piet mag misschien geen racistische uiting van moderne Sinterklaasvierders zijn, hij is natuurlijk wél het product van de racistische denkbeelden van de mensen die dat sympathieke Sinterklaasfeest vorm gaven. En dat u Zwarte Piet niet meer in verband brengt met donkere mensen is vooruitgang, maar het is achterlijk dat we de racistische karikaturen uit een donker verleden nog steeds als symbool gebruiken van een kinderfeest. Dat, lieve mensen, en het spijt me dat ik het moet zeggen, is om je kapot te schamen.
Mijn voorstel voor een compromis is dan ook het volgende: meneer Boonstra houdt zijn Piet en we schminken hem net als ieder jaar zwart. Behalve de wangen. Die maken we rood. En dan noemen we hem ‘de schaamrood-op-de-kaken-Piet’, of ‘de zwarte bladzijde Piet’. Dan leren we er misschien ook nog wat van.
Deze column werd eerder hier gepubliceerd.
