De recensie van Chris Aalbers over het boek Liefde voor een leider: charisma en populisme in de politiek van auteur Clemens van Herwaarden is een mooie analyse van de rol die ‘charisma’ speelde in de perceptie van het fenomeen Pim Fortuyn. Uit eigen ervaring weet ik wat dat charisma van Pim Fortuyn waard was.
Begin februari 1994 had ik het genoegen om, op verzoek van Pim Fortuyn, een ochtend koffie met hem te drinken in zijn toenmalige rijtjeshuis in Rotterdam. Fortuyn, die in die tijd nog niet politiek actief was, maar wél duidelijke politieke ambities had, zocht een podium voor een bijzondere scoop die hij met mij wilde delen. Ik werd door hem ontvangen met die bijzondere mengelmoes van een zelfverzekerde ‘air’ en charisma. Na het uitwisselen van algemeenheden en nog wat politieke onderwerpen doorgenomen te hebben vertelde Pim waarom hij mij had uitgenodigd.
Het onderwerp was vliegtuigfabriek Fokker, decennialang Nederlands industriële trots. Fokker, was in 1992 overgenomen door het Duitse DASA, een dochteronderneming van het Daimler-Benz concern. Maar volgens Fortuyn was er iets mis met die overname. Met een aan vanzelfsprekendheid grenzende overtuiging vertelde Fortuyn het volgende: de toenmalige CEO van Fokker, Erik Jan Nederkoorn, zou zijn omgekocht door DASA om een soepele overname mogelijk te maken. Met andere woorden Nederkoorn was corrupt en had steekpenningen aangenomen. Oef! Dat was nog eens nieuws, zeker in die tijd. Een regelrechte scoop, goud in de handen van een journalist.
Pim vertelde mij dat ik dit verhaal exclusief mocht publiceren, maar dat ik de bron niet mocht vermelden. Die laatste opmerking wekte mijn argwaan, hoe aantrekkelijk de scoop ook was. Bij voorzichtig doorvragen bleek dat het hele verhaal niet op feiten berustte en dat hij voor zijn bewering geen enkele onderbouwing had. Wel liet hij de naam van Pieter Lakeman vallen, de huidige directeur van SOBI Stichting Onderzoek Bedrijfsinformatie. Twee uur en drie koppen koffie later namen we afscheid met de belofte dat pas tot publicatie zou worden overgegaan nadat, van mijn kant, eerst een aantal zaken onderzocht zouden worden. De feitelijke uitkomst van dat precaire onderzoek was dat Fortuyn’s bewering, dat Erik Jan Nederkoorn bij de overname van Fokker steekpenningen zou hebben aangenomen, niet hard gemaakt kon worden. Mijn conclusie was dat Pim Fortuyn’s bron zijn eigen onderbuikgevoelens waren.
Willens en wetens heeft Fortuyn de goede naam en eer van een Nederlandse topmanager willen beschadigen en het medium dat hij daarvoor had uitgenodigd onverantwoordelijk willen bloot stellen aan gerechtelijke claims wegens smaad. Had Pim Fortuyn stiekem een rekeningetje te vereffenen met Erik Jan Nederkoorn? Niemand zal het weten, maar een rotstreek was het wel. Wat mij is bijgebleven was dat levensgevaarlijke charisma van Pim Fortuyn, waar je voor je het wist zomaar in kon trappen.
Helaas hebben we niet kunnen weten hoe het vermeende leiderschap van Pim Fortuyn in de praktijk zou hebben uitgepakt, in het geval hij premier van Nederland zou zijn geworden, maar ik vrees dat hij die verantwoordelijkheid uiteindelijk niet had aangekund. Dat charisma van Pim Fortuyn bleek, in mijn geval, namelijk een façade die een grote leegte verhulde als het op leveren aankwam.
Tijdens zijn politieke leven wist Pim Fortuyn met zijn geweldige charme de charismahonger van het volk voortreffelijk te stillen, wat resulteerde in 26 zetels voor zijn partij de LPF, negen dagen na zijn gewelddadige dood.
Kunnen we uit dat charisma van Pim Fortuyn een les trekken? Ook nu parasiteren enkele politici op de hang van het volk naar de romantische verhevenheid van hun beoogde leiders. Thierry Baudet zei u? Misschien, want wat zit er werkelijk achter die mooie façade die charisma heet?
