Hij wordt regelmatig met Volkert van der G. vergeleken. Frank van der Linde. De oud-directeur van Fairfood International, die nu gekozen heeft voor een leven als activist, kwam in mei dit jaar in het nieuws toen hij aangifte deed tegen de website GeenStijl. Twee weken geleden lukte het hem weer. Op 13 september verstoorde hij met negen andere activisten het optreden van Lia Koenig (84), de grande dame van het Israëlische theater, om vervolgens door de politie hardhandig te worden verwijderd. Very, very Volkert zo lijkt het. Maar klopt het beeld over Frank van der Linde als linksextremistische zeloot eigenlijk wel? En wie is de mens achter deze activist? Politiek historicus Ewout Klei, sprak met Frank van der Linde over zijn drijfveren en dromen, zijn keuze voor het leven als activist en de smalle marge van democratische politiek.
‘Ten aanzien van Israël mag het geen business as usual meer zijn’
De directe aanleiding voor dit interview is de ordeverstorende actie van Van der Linde tijdens het optreden van Lia Koenig. Waarom moest een hoogbejaarde vrouw zo nodig worden lastiggevallen? Wat had zij nou met de Gaza-oorlog te maken? Van der Linde vertelt mij dat hij met deze vragen had geworsteld. Koenig had zich nooit over het conflict tussen Israël en de Palestijnen uitgelaten, maar ze heeft nauwe banden met de Israëlische regering en treedt ook op in Joodse nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Op de aankondiging van haar one-man show stond bovendien ‘Be there to support Israel’ . Volgens Van der LInde had Koenig duidelijk partij gekozen en had de voorstelling een politiek karakter, “vandaar dat een ordeverstoring gerechtvaardigd was”.
Hoewel ik deze overwegingen begreep (ook in mij schuilt een Femke Halsema), had ik toch zo mijn reserves. Van der Linde had namelijk eerder in een uitgebreide verklaring geschreven:
“Onze actie luidt (…) een nieuw tijdperk in waarbij hardere acties zullen worden uitgevoerd”
En juist dat vond ik een beetje griezelig vertelde ik. Hardere acties. Dat deed mij denken aan de acties van RaRa, de Revolutionaire Anti-Racistische Actie die in de jaren tachtig bomaanslagen pleegde. Is hij niet stiekem toch een tweede Volkert?
Volgens hem ligt het allemaal wat genuanceerder: “Ik ga geen gewelddadige aanslagen plegen. Dat is out of the question. Maar toch vind ik dat er wat moet gebeuren. Ten aanzien van Israël mag het geen business as usual meer zijn. Met hardere acties bedoel ik ordeverstoringen en dergelijke. De Gaza-demonstraties in Nederland hebben niet geleid tot een veranderend beleid van de Nederlandse overheid ten aanzien van Gaza. En meer mensen op de been krijgen om te demonstreren gaat je gewoon niet lukken, omdat mensen totaal het vertrouwen kwijt zijn dat de politieke elite er iets mee doet. Er moet wat anders gebeuren. Daarom deze acties.”
‘Ik ben geen antisemiet. Ik haat geen Joden, ik haat geen Israëliërs. Sterker nog, ik heb een affaire gehad met een joodse dame, die bovendien in een nederzetting op de Jordaanoever was geboren en opgegroeid’
Het leed in de wereld maakt Van der Linde niet cynisch maar strijdbaar: “Ik zie veel onrecht, daar wil ik wat aan doen. Het probleem is dat je maar heel weinig ruimte hebt om wat te doen. Als Israël weer tot grof geweld overgaat dan reageert Nederland daarop volgens een vast stramien, met vaste rituelen. Eerst reageert Nederland bij monde van de minister van Buitenlandse Zaken verontwaardigd. Vervolgens worden er geen vervolgstappen ondernomen, Nederland neemt geen maatregelen tegen Israël. En ten slotte gaat Nederland na verloop van tijd weer over tot de orde van de dag. Ik wil deze cirkel doorbreken. Ik wil echt verandering teweeg brengen.”
Actievoerders die actie voeren tegen Israël wordt vaak antisemitisme en selectieve verontwaardiging verweten. Vanwege zijn acties tegen Israël is Van der Linde door meerdere mensen voor antisemiet uitgemaakt, onder andere door Annabel Nanninga van GeenStijl. Van der Linde:
“Ik ben absoluut anti-Israël. Ik weet ook goed waar ik over praat, want ik heb een paar jaar geleden vijf maanden in Tel Aviv gewoond, ben veel op de Westbank geweest en ook in Gaza. Ik bezocht daarnaast ook Jordanië en Iran. Ik was voor mijn verblijf in Israël al pro-Palestina, maar dankzij mijn tijd in Israël ben ik echt anti-Israël geworden. Maar ik ben natuurlijk geen antisemiet. Ik haat geen Joden, ik haat geen Israëliërs. Sterker nog, ik heb in die tijd een affaire gehad met een joodse dame, die bovendien in een nederzetting op de Jordaanoever was geboren en opgegroeid. Dat iemand in zo’n nederzetting geboren is daar kan die persoon natuurlijk niets aan doen. Het gaat om wat je standpunten zijn, of je actief betrokken bent bij de onderdrukking van het Palestijnse volk en of je er na je achttiende blijft wonen.
‘Als Papoea’s in Nederland mij zouden bellen om voor hun zaak te demonstreren dan doe ik dat, dan kunnen ze op mij rekenen’
“Overigens ben ik ook niet iemand die de Palestijnen alleen maar ophemelt. Hamas is een verschrikkelijke organisatie. Ze zijn weliswaar democratisch gekozen, maar daar houdt het dan ook mee op. Zo executeren ze bijvoorbeeld mensen zonder proces op verdenking van spioneren voor Israel. En met vrouwenrechten is het in Gaza, anders dan op de Westelijk Jordaanoever, zeer slecht gesteld. Ik weiger mee te gaan in het zwart-wit-denken. Ik verheerlijk iemand als de Turkse president Erdogan ook niet, omdat hij als een van de weinige leiders in het Midden-Oosten kritisch op Israël is. Erdogan is een halve dictator, een soort van Poetin die kritische journalisten opsluit in de gevangenis.”
Wat vind je van dat verwijt van ‘selectieve verontwaardiging’?
“Ik ben daar niet van. Ik vind de bezetting van de Westelijke Sahara door Marokko ook erg fout, om maar een voorbeeld te noemen. Ook maak ik mij druk om het lot van de Papoea’s in Indonesië. Of ik ook heb meegedaan aan demonstraties daartegen? Nee. Daar is het nog niet van gekomen. Als Papoea’s in Nederland mij zouden bellen om voor hun zaak te demonstreren dan doe ik dat, dan kunnen ze op mij rekenen.’
Van der Linde is van mening dat je het ene onrecht niet tegen het andere kan en mag wegstrepen. “Onrecht elders in de wereld maakt het onrecht tegen de Palestijnen niet opeens minder erg”, maar de Israël-discussie vindt hij wel extra belangrijk.
“De verhouding tussen de islamitische wereld en het Westen is op zijn zachtst gezegd extra gebrouilleerd door de steun die Israël krijgt van het Westen. Een randvoorwaarde om de relatie tussen het Westen en de Islamistische wereld te verbeteren is de oplossing van het conflict tussen Israël en de Palestijnen.”
‘Ik sta met één been in het systeem, maar met het andere been erbuiten’
Van der Linde noemt Israël in dit verband ‘de moeder van alle problemen’ en het heeft mede daarom ook zijn speciale aandacht. Overigens merkt hij op dat hij echt een Nederlandse activist is.
“Ik kan ook in Tel Aviv gaan demonstreren. Daar kies ik niet voor. Ik demonstreer in Nederland. Dat komt omdat ik Nederlander ben, daardoor in Nederland veel meer kan bereiken, kan laten zien dat de houding van de Nederlandse politiek ten aanzien van Israël verkeerd is en moet veranderen en omdat een andere houding van Nederland heel veel impact in de wereld kan hebben. Als een Westers rijk en pro-Israëlisch land zijn houding verandert heeft dat nou eenmaal meer invloed dan als pak ‘m beet de regering van Bolivia haar standpunt nog meer anti-Israël maakt.”
Als Nederlandse activist keert Van der Linde zich trouwens naast het pro-Israël beleid van de Nederlandse regering ook tegen de Nederlandse wapenhandel, die volgens de website Stopwapenhandel.org goed zou zijn voor 0,5 procent van ons Bruto Nationaal Product. Van der Linde is ook kritisch over ontwikkelingshulp omdat dit volgens hem slechts de andere misstanden van Nederland maskeert: “Ontwikkelingshulp is de moderne aflaat. Eerst doen we heel veel fout en daarna wassen we onze handen in onschuld door andere landen een beetje te helpen.”
Maar hebben zijn acties ook resultaat? Leverde de ordeverstorende actie tegen Koenig echt wat op? Zal het Nederlandse beleid (uiteindelijk) ook veranderen? Van der Linde denkt van wel. Eberhard van der Laan reageerde via AT5 op de actie – veroordelend, maar toch – en in zijn Abel Herzberg-lezing refereerde de Amsterdamse burgervader bovendien nog een keer expliciet naar de actie van Van der Linde en de zijnen. Die aandacht is volgens hem goed. “Natuurlijk lukt het je als actievoerder niet om meteen het beleid gewijzigd te krijgen. Dat is echt een illusie. Het gaat er juist om een nieuwe dynamiek in de discussie te brengen, een kantelpunt.”
‘Door de subsidies en alle constructieve samenwerking is het maatschappelijk middenveld onderdeel van het systeem geworden, in plaats van dat het systeem uitdaagt. Ik schop heel hard tegen dat maatschappelijk middenveld, niet omdat ik tegen ze ben, maar omdat ik voor ze ben’
Over activisme als politieke activiteit heeft hij veel nagedacht: “Activisme mag geen bezigheidstherapie zijn. Je moet een doel voor ogen hebben. Het gaat niet om het demonstreren om het demonstreren. Het gaat ook niet om jezelf. Je moet iets willen bereiken. Nadat je een actie hebt uitgevoerd moet je bovendien bereid zijn om weer rond de tafel te gaan zitten. Dat vind ik heel belangrijk. Er moet een oplossing komen.”
“Het is wel gevaarlijk om na een actie constructief het gesprek aan te willen gaan. Het gevaar bestaat dat je wordt ingekaderd, dat politici of bestuurders je proberen te paaien met een zoethoudertje. Je mag dan in een werkgroep gaan zitten of je krijgt subsidie. Feitelijk dé reden waarom het maatschappelijk middenveld haar tanden heeft verloren. Ik sta met één been in het systeem, maar met het andere been erbuiten.
“Mijn afkeer van het systeem is ontstaan in de tijd dat ik nog directeur was van Fairfood. Ik liep tegen grenzen op. Door de subsidie en alle constructieve samenwerking is het maatschappelijk middenveld onderdeel van het systeem geworden, in plaats van dat het systeem uitdaagt. Ze stellen zich veel te afhankelijk op tegenover de overheid, onder meer omdat ze bang zijn hun subsidies te verliezen. Het maatschappelijk middenveld zou veel meer voor zichzelf moeten opkomen, zelf de kaders moeten scheppen in plaats van zich de kaders door de overheid te laten voorschrijven. Ik schop heel hard tegen dat maatschappelijk middenveld, niet omdat ik tegen ze ben, maar omdat ik voor ze ben.”
‘Ik vind GeenStijl in sommige opzichten een hele goede site. Ze kaartten de corruptie van politici en andere misstanden terecht aan. Maar het taalgebruik van GeenStijl is soms ronduit racistisch’
En hoe zit het dan met GeenStijl? GeenStijl schopt toch ook tegen het systeem? Waarom pleitte je er in vredesnaam voor dat GeenStijl verboden moest worden?
Van der Linde corrigeert direct: “Ik wilde geen verbod op GeenStijl. Integendeel. Mijn aangifte tegen GeenStijl was tegen racistische uitingen van GeenStijl. Ik vind GeenStijl in sommige opzichten een hele goede site. Ze kaartten de corruptie van politici en andere misstanden terecht aan.
“Maar het taalgebruik van GeenStijl is soms ronduit racistisch. Woorden als ‘zandneger’ bijvoorbeeld. Dat kan toch niet? GeenStijl veroordeelt bovendien mensen veel te gemakkelijk. Ik ben voor antisemiet uitgemaakt omdat ik kritiek heb op Israël. En collega-activisten worden uitgemaakt voor ‘de meiden van Hamas’, terwijl zij niets met Hamas te maken hebben. Als ze bij Geenstijl even de moeite hadden genomen om op mijn Facebookpagina te kijken, dan hadden ze ook gezien dat ik mij heb gedistantieerd van de uitlatingen van rapper Appa en dat ik aangifte heb gedaan tegen rapper Ismo wegens antisemitisme.”
De karikaturen die GeenStijl en anderen van Van der Linde maken kloppen volgens hem niet. Hij beschouwt zichzelf dan ook als activist, niet als extremist: “Ik ben niet extreem-links. Ik heb mij niet bij een politieke partij aangesloten. Ik ben twee jaar lid van D66 geweest, dat is geen linkse partij, maar heb mijn lidmaatschap inmiddels weer opgezegd omdat ook D66 volledig een onderdeel is van het systeem. Ik heb ook niet bij de trotskisten gezeten of de maoïsten en was ook geen lid van de Pacifistisch-Socialistische Partij.”
“Ik wil mijn eigen morele pad volgen. Ik ben verantwoordelijk voor mijn eigen keuzes en wil geen keuzes maken waar ik eigenlijk niet achter kan staan. Ik sluit me pas aan bij organisaties als ik volledig mezelf kan blijven.”
Eigenlijk is de weg die hij bewandelt best eenzaam. Op de vraag of zijn eigenwijze weg hem vriendschappen heeft gekost antwoordt hij bevestigend: “Heel veel vriendschappen zijn zo kapot gegaan.”
Waarom bind je zo gepassioneerd de strijd tegen ‘het onrecht’ aan?
“Ik ben zo geworden. Ik wilde niet zo worden als opa, die al klagende voor de TV is gestorven. Nee, hij overleed niet in zijn stoel voor de TV hoor, maar hij deed niets aan al het onrecht in de wereld terwijl het hem niet ongevoelig liet. Ik wilde wat doen. Ondanks dat mijn opa al vroeg gestorven is, hield het beeld van mijn opa al klagend voor de TV mij steeds bezig.”
‘Ik heb helemaal geen studie gedaan. Sterker nog, ook de middelbare school heb ik niet afgemaakt. Ik ben een laatbloeier’
“Het feit dat ik in Staphorst ben geboren wordt steeds weer genoemd in artikelen. Terwijl ik er maar een half jaar heb gewoond en mijn ouders maar een jaar. Mijn ouders waren een beetje protestants, zijn al snel van het geloof afgestapt en hebben mij vrij opgevoed. Het is dus niet zo dat ik van een christelijke fundamentalist in een linkse extremist ben veranderd.”
“Ik heb zelfs helemaal geen studie gedaan. Sterker nog, ook de middelbare school heb ik niet afgemaakt. Ik ben een laatbloeier. Wel was ik als tiener al heel ondernemend. Op mijn negentiende ben ik een eigen bedrijfje begonnen, dat HiFi-installaties verkocht, iets dat helemaal niet paste bij mijn echte ambities. Daarna ben ik een lange tijd freelance managementconsultant geweest. Dat verdiende ontzettend goed. In 2001 had ik eindelijk mezelf gevonden.
“Met nog steeds het beeld van mijn opa in mijn hoofd ben ik ook iets gaan doen aan de ellende in deze wereld. Ik heb toen mijn hart gevolgd. Ik heb gewerkt in het maatschappelijk middenveld voor een Fairtrade organisatie, voor Amnesty International en uiteindelijk voor Fairfood International, waar ik drieeneenhalf jaar algemeen directeur ben geweest. Na tien jaar werkzaam in het maatschappelijk middenveld was ik er klaar mee, omdat er niks wezenlijks veranderd kon worden. Nu ben ik vrij, als onafhankelijk activist. Het is wel afzien soms. Ik verdien mijn geld met schrijfklussen, maar als die weer op zijn werk ik in de horeca.”
Tot slot: ben je ook gelukkig?
“Moeilijke vraag, met zoveel ellende in de wereld. Maar het gevoel dat ik daadwerkelijk iets probeer te doen aan alle ellende in de wereld, en ik daarvoor ook bereid ben veel op te geven, dat geeft een bevredigend gevoel. En gelukkig zijn is niet iets dat je kan bereiken toch? Dat is toch de weg er naar toe? Laten we het erop houden dat ik de afgelopen jaren een snelweg in de goede richting heb genomen.”
Foto: Frank van der Linde en Nourdine Tighadouin op het politiebureau om aangifte te doen tegen Geenstijl.n. (Maarten Brante.)
