Als psychiater ben ik vreselijk jaloers op alle aandacht voor Ebola. De ziekte is all over the news en waar hebben we het eigenlijk over: een dodelijke virusepidemie die in de laatste decennia al een paar keer is uitgebroken in Afrika en tot nu toe een paar duizend levens heeft gekost. Misschien verstandig om in de toekomst geen soep meer van vleermuizen te maken; er zijn tegenwoordig genoeg culinaire alternatieven. Ebola is blijkbaar sexy en inspirerend. Filmmakers raken altijd opgewonden van de zoveelste kaskraker waar een hysterische virale uitbraak de wereld doet schudden op zijn grondvesten.
Toen ik laatst mijn ongenoegen uitte op Twitter over de onevenredige aandacht voor Ebola ten opzichte van zelfmoord antwoordde een journalist dat de aandacht voortkomt uit ‘de angst dat mensen het zelf ook kunnen krijgen’. Huh? Zelfmoord eist jaarlijks wereldwijd om en nabij een miljoen levens! De kans dat je in Lelystad een psychische aandoening krijgt en bij de plaatselijke Etos een overdosis paracetamol inslaat is volgens mij significant groter dan dat je opeens gaat bloeden uit je slijmvliezen. Bij deze: stop zelfmoordpogingen met paracetamol, het is bijna nooit dodelijk en als het tegenzit is je lever stuk en het kost een hoop geld en narigheid om er weer een nieuwe in te zetten.
Uit betrouwbare bron weet ik dat Ebola gewoon ‘hot’ is en dat Artsen mét of zonder Grenzen staan te trappelen om Ebolist te worden. ‘Dat staat goed op je CV’. Zelfs Ikea doneert vijf miljoen voor de aanpak van Ebola. Is de internationale meubelketen misschien bang voor inkomstenderving als de epidemie zich uitbreidt naar Kinderland of waren ze net van plan om een eerste Afrikaanse vestiging te openen in Nigeria?
In Nederland doen jaarlijks 94.000 mensen een poging om zich van het leven te beroven en overlijden zo’n 1500 mensen door zelfmoord, dat is ongeveer 1 procent van de sterfgevallen. Desondanks is de aandacht voor zelfmoord nog steeds beneden de maat. Het ministerie van VWS heeft weliswaar subsidie verleend aan hulpverleningsinstelling 113online.nl, zodat mensen met zelfmoordgedachten kunnen bellen of chatten, maar daarmee zijn we er nog lang niet. Er is veel meer geld en aandacht nodig om zicht te krijgen op de oorzaken, beschermende factoren en de effectiviteit van preventie en interventies (PDF).
En dan heb ik het nog niet eens over het verminderen van het taboe op zelfmoord. Het schokeffect van een zelfmoord(poging) doet denken aan een steen in stilstaand water: veel kringen en vervolgens wordt het weer ijzig stil. Mensen vinden het eng en ongrijpbaar en zelfmoord wordt verbannen naar de rafelranden van de maatschappij: een steriel kamertje op de Eerste Hulp of op de Intensive Care. Ik zie deze patiënten elke week wel een paar keer en hun eenzaamheid en het onbegrip van de omgeving raken me elke keer weer. We blijven het liefste uit de buurt van zulke ‘losers’. Iemand die naar een druilerig spoor loopt of na een fles wijn eindelijk al die pillen achterover durft te slaan confronteren ons waarschijnlijk met de zinloosheid en leegte van het bestaan?
Zelfmoord heeft blijkbaar niet dat ‘je ne sais quoi’, waar de massa op aanslaat. Films over zelfmoord zijn meestal ook niet de grote blockbusters, maar moeilijke intellectuele drama’s van Franse of Scandinavische origine in sombere grijstinten. Mensen die zelfmoord plegen lijden in bijna alle gevallen aan een psychiatrische aandoening, depressie, een persoonlijkheidsstoornis of een psychotische stoornis zoals schizofrenie. Je kan de hand slaan aan jezelf omdat je zo somber bent dat het leven ondragelijk is geworden of omdat je niet kan omgaan met een verlieservaring of misschien geven de stemmen in je hoofd wel de opdracht om van die flat te springen. In elk geval is het een ongekend drama voor patiënt en omgeving. Een veel gehoorde uitspraak, zelfs onder zorgprofessionals is: ‘oh maar hij doet het alleen maar om aandacht te krijgen’. Dat is een uitspraak waar ik moordgedachtes door krijg. Als je op zo’n manier aandacht nodig hebt gaat het sowieso niet goed met je. Laten we zelfmoord juist heel veel aandacht geven, dan kunnen we misschien onze naasten echt redden.
