“Seksuele weerbaarheid is een term die oude mensen hebben verzonnen en daar moeten jullie het mee doen”, zegt Tim Hofman bij de lancering van het jongerenboek Verhalen Voor Onder Je Kussen. Geen van de aanwezige pubers weet wat seksuele weerbaarheid is. Er komen verschillende mensen op het podium vertellen dat seksuele weerbaarheid – uitgelegd als het aangeven van je wensen en grenzen – heel erg belangrijk is. Zo belangrijk dat het woord belangrijk wel honderd keer valt. Helaas blijft onduidelijk waarom het dan belangrijk is en (wellicht het allerbelangrijkst) hoe je dan seksueel weerbaar wordt.
Verhalen Voor Onder Je Kussen is een uitgave van Sense, het samenwerkingsverband van onder andere Soa Aids Nederland, Rutgers WPF en de GGD. Het hoort bij de campagne ‘Maak seks lekker duidelijk’ die sinds 2010 ieder jaar loopt. Bij deze campagnes wordt sterk ingezet op nieuwe media. Zo was er in 2010 een Hyves-site. Dit jaar is er een boekje met zes korte verhalen en twee strips. De verhalen dienden als inspiratie voor jonge filmmakers die in de competitie 30 Days de kans kregen een film te maken.
De titel van het boek belooft veel. Het werd aangekondigd als “het spannendste jeugdboek”. Helaas blijkt dat niet zo te zijn. Er zit maar weinig seks of seksuele spanning in. Bovendien loopt seks in het boek steeds slecht af. Het openingsverhaal Sukkel voor de liefde van Daniëlle Bakhuis gaat over sexting, wellicht de grootste zorg van ouders en leraren voor deze tijd. De strekking: voor jongens is het in bezit hebben van een naaktfoto te “vergelijken met het winnen van de jackpot”. Een naaktfoto is een “tikkende tijdbom” (p.24). De boodschap is dat meisjes slachtoffers zijn en dat ze niet zo dom moeten zijn jongens te vertrouwen. Niet echt een les in weerbaarheid.
Jongens kunnen ook slachtoffer zijn. Het verhaal Lisa van Khalid Boudou gaat over een jongen die verliefd wordt op de titelfiguur. Zij is heel sexy, maar gebruikt seks om de hoofdpersoon over te halen haar huiswerk te doen en spullen voor haar te kopen. Uiteindelijk komt hij met een schuld van bijna 5000 euro te zitten omdat hij zich niet kon verzetten tegen Lisa’s charmes. Ook hier geen aanwijzingen voor weerbaarheid.
De makers zetten in op storytelling. We zien dit expliciet benoemd op de site van Rutgers WPF en ook bij de lancering werd genoemd dat verhalen een goede manier zijn om jongeren zich te laten identificeren met personages om zo te leren van hun ervaringen. Nu wordt storytelling meestal gebruikt buiten fictie (want uiteraard gaat verhalen vertellen over verhalen vertellen) in contexten als journalistiek en marketing.
Iets leren van deze verhalenbundel kan alleen door erover te gaan praten. An sich bieden de verhalen namelijk te weinig advies over weerbaarheid. Dat praten is nadrukkelijk ook de bedoeling van Sense, dat graag wil dat Verhalen Voor Onder Je Kussen wordt ingezet in de les (derde klas voortgezet onderwijs). Hopelijk zijn er dan docenten die daadwerkelijk verder kunnen gaan dan ‘seks is gevaarlijk’.
De enige twee positieve verhalen gaan beide over minderheden. Wauw! van Caja Cazemier gaat over een meisje dat verliefd wordt op een meisje en twijfelt of ze nu lesbisch is. Het geheim van Leila van Khadija Arib over een meisje met een Marokkaanse achtergrond dat graag meer vrijheid wil. Beide verhalen eindigen positief en in beide verhalen komt dat omdat de hoofdpersonen praten over wat ze voelen en wensen.
De grootste tragedie van de puberteit is wellicht dat jongeren – ondanks dat ze zoveel met elkaar in contact staan – nauwelijks praten over hun onzekerheden en angsten. Seksuele weerbaarheid moet daar over gaan: jezelf figuurlijk bloot durven geven voordat je jezelf lichamelijk blootgeeft. Hopelijk stellen de makers dit in de campagne van volgend jaar meer centraal.
Het boek is in PDF gratis beschikbaar. De films zijn los gebaseerd op de verhalen en staan op YouTube.
Dit artikel verscheen eerder op Dieponderzoek.nl.
