Een Duitse studie naar de rol van de media in de vluchtelingencrisis concludeert dat sinds 2015 grote én kleine kranten zijn veranderd in veredelde ‘onderwijsbrochures’ voor het publiek en dat journalisten niet meer de handel en wandel van politici controleren – maar het denken van de burger, zo blijkt donderdag uit een artikel van Die Zeit over het onderzoek.
Maandag wordt de studie openbaar gemaakt, maar weekblad Die Zeit mocht de 200 pagina tellende studie alvast inzien. Het onderzoek werd gedaan aan de Hamburg Media School en de Universiteit van Leipzig, onder leiding van mediawetenschapper Michael Haller. De onderzoekers bevestigen in feite het beeld van de ‘Lügenpresse’-roepers, zegt Die Zeit:
“De belangrijkste Duitse media hebben gefaald. In plaats van een open debat mogelijk te maken, hebben ze het verstikt.”
Duizenden artikelen uit de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), Süddeutse Zeitung (SZ), Die Welt en tal van regionale kranten zijn over verschillende tijdvakken geanalyseerd, vooral tussen februari 2015 en maart 2016 (een half jaar na Angela Merkels ‘Wir schaffen das’). Het oordeel is drastisch te noemen. Samengevat:
“Het land heeft last van een journalistieke stroomuitval – en de samenleving is ten gevolge daarvan op gevaarlijke wijze verdeeld geraakt.”
Niet alleen is de ‘zogenaamde mainstream media’ (de studie toont enig begrip voor dat woord) blindelings achter Angela Merkels vluchtelingenpolitiek gaan staan, ze hebben ‘kritiekloos de slogans van de politieke elite overgenomen’ en ‘een eufemistisch-overtuigende dictie’ van het concept ‘Willkommenskultur’ verspreid, aldus de onderzoekers tegen Die Zeit.
“Wie deze regering met scepsis confronteerde, werd door andere journalisten verdacht gemaakt en voor xenofoob uitgemaakt.”
Critici, zo impliceert de studie, moesten leren betere mensen te worden, met argumenten als: Duitsland heeft honderdduizenden vluchtelingen nodig als arbeidskrachten, en om de vergrijzing tegen te gaan. Op die manier werd ‘Willkommenskultur’ tot een soort toverwoord gemaakt, ‘waarmee burgers moreel geclaimd werden om vrijwillig Samaritaandiensten te verlenen’, zeggen de onderzoekers.
Weekblad Die Zeit – die als een van de weinige niet kritisch is onderzocht (‘want een weekblad’) – vroeg aan de onderzoekers of Duitse redacties ‘Dampfwalzenjournalismus’ (‘stoomwalsjournalistiek’ ) bedrijven, waarbij ze zichzelf op het einde plat rijden? Zoiets is het wel, zegt Haller. Er is sprake van een ‘zingevings- en structurele crisis’ in de media-industrie:
“Veel journalisten hebben hun professionele rol genegeerd en gaan voorbij aan de reinigende rol van de media. De kracht van de mening was waarschijnlijk bedoeld om de zwakte over de feiten te compenseren.”
Naar de inhoud van tv-programma’s is geen onderzoek gedaan, omdat dat ‘het raamwerk’ te ver overtrof. Maar zelfs zonder evaluatie van zender ARD en ZDF zijn de onderzoekers ervan overtuigd dat de journalistiek ook daar een aanzienlijke schuld heeft aan de diepe verdeeldheid die sinds 2015 Duitsland beheerst. Veel standpunten van mensen werden simpelweg genegeerd maar ook belasterd. Berichten over de politieke partij AfD, zegt Haller, neigen naar uitsluiting en stigmatisering. ‘Dat geldt ook voor het beeldmateriaal dat we onderzocht hebben, maar wat we niet in de studie hebben opgenomen’.
Die Zeit merkt nog op dat er in studie geen rekening is gehouden met gastbijdragen van auteurs die het vluchtelingenbeleid van de regering Merkel wel problematisch vonden, en die waarin gewaarschuwd werd voor de economische kosten als gevolg van de massa-immigratie. Haller rechtvaardigt dit verzuim omdat gastbijdragen niet worden toegeschreven aan de lijn van de redactie.
