Geen aanleiding actueler dan het huidige wantrouwen in de journalistiek voor een stevig debat over eerlijke verslaggeving. Daarbij zullen wij journalisten onder ogen moeten zien in hoeverre dat wantrouwen terecht is en of we bereid zijn onze koers eventueel bij te sturen.
Op sociale media, waar de oordelen en vooroordelen zichtbaar worden, krijgen journalisten en nieuwsorganisaties er flink van langs. Scheldpartijen zijn ook een onderdeel, maar een deel van de mensen vindt oprecht – en zonder schelden – dat sommige berichtgeving partijdig en dus oneerlijk is.
Het zijn vaak de onderwerpen waarover de meningen al diep verdeeld zijn: immigratie, Islam, EU en Donald Trump. De verwijten gaan vooral richting de journalistiek die een neutrale berichtgeving pretendeert. Dus: NOS, RTL Nieuws, een aantal actualiteitenprogramma’s en de nieuwspagina’s van de kranten.
Deze bekende instituten worden door de mondige en ontevreden nieuwsconsumenten vaak onder één noemer apart gezet als de mainstream media (msm). Het verwijt aan de journalisten van deze reguliere nieuwsorganisaties is, dat zij niet eerlijk verslag doen en partij kiezen.
De mondige burgers komen tot hun verwijt, omdat ze voor het nieuws al lang niet meer aangewezen zijn op alleen de reguliere media. Het nieuws komt van alle kanten. Daarbij is vertrouwen niet meer vanzelfsprekend, maar is mede afhankelijk geworden van wat alternatieve media aan nieuws brengen.
Als je ‘s middags op een blog een groot nieuwsverhaal leest, maar dat ‘s avonds niet terugziet in het televisienieuws roept dat vragen op. Als dat vaker gebeurt ontstaat wantrouwen. Inmiddels is er een breed gedragen achterdocht, dat bij de reguliere media nieuwskeuzes (mede) beïnvloed worden door de politieke voorkeur van journalisten.
Vanzelfsprekend hebben journalisten net als andere mensen een politieke voorkeur. Daar is niks mis mee, zolang het onpartijdige berichtgeving niet hindert. In columns zoals deze kunnen journalisten een eigen visie of mening uiteenzetten, maar van nieuwsberichten verwachten consumenten een evenwichtige verzameling van feiten met context. Zeker als dat de pretentie van de media is.
De vraag is: kunnen en willen journalisten hun eigen voorkeur en antipathie wel buiten hun journalistieke werk houden? We zien bij de grote controversiële onderwerpen dat dat in ieder geval niet altijd lukt.
De grootste misser van de reguliere media in Amerika en Nederland was afgelopen jaar natuurlijk de verkiezing van Donald Trump. In de eigen afschuw over de persoon Trump was geen plaats voor zijn electorale kansen.
De zelfreflectie van de journalisten was van korte duur. Het overgrote deel van het Nederlandse journaille is van mening dat Trump een ramp is en heeft geen enkele reserve die mening dagelijks te ventileren.
Het kan dan ook niet verbazen dat alle berichtgeving over Trump – van de kleinste verspreking tot de grootste besluiten – in de reguliere media negatief uitpakt voor deze president. En dat blijft niet onopgemerkt.
Er zijn collega’s die vinden dat ze de wereld moeten redden. Met verhalen die groepen verbinden, die Europa verder brengt of die waarschuwen tegen Trump. De Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan noemde dat eerder de misplaatste zelfoverschatting van journalisten.
Ik ben dat met hem eens. De rol die veel journalisten voor zichzelf zien weggelegd gaat ver voorbij hun kerntaak. En die is naar mijn mening nog altijd: onafhankelijk en onpartijdig op zoek naar de waarheid. Vooral als dat een onaangename of ongemakkelijke waarheid is. Het versluieren, relativeren of suggereren van feiten ten behoeve van een betere wereld is daarbij wat mij betreft uit den boze.
Het debat in de Verenigde Staten over balanced or biased reporting is inmiddels ingehaald door het succes van juist politiek gekleurd nieuws. Met de Washington Post, de New York Times, CNN en MSNBC voor de lezers en kijkers op links; Fox News voor de kijkers op rechts.
In Nederland is nog ruimte voor dat debat. Laten we het voeren voordat nieuwsconsumenten ook hier besluiten alleen nog maar op zoek te gaan naar hun eigen mening.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op RTLZ.
