De voltooid leven discussie is springlevend. D66 en ChristenUnie kruisen de degens op leven en dood bij de formatie en SGP-leider Kees van der Staaij klimt internationaal op de barricades om ons land aan te klagen voor moord. Hij is een campagne gestart waarin hij de wereld wil waarschuwen voor Nederlandse praktijken, waarin dokters en politici over ons lot beschikken, in plaats van Onze Lieve Heer. De inmiddels opgerekte euthanasiepraktijk en de voltooid leven discussie zijn in zijn ogen onderdeel van hetzelfde sombere hellende vlak. Hij stelt “De meest fundamentele taak van een overheid is het beschermen van haar inwoners. De Nederlandse overheid spreekt zich vaak uit als mensenrechten in andere landen onder druk staan. Nu het fundamentele recht van het leven onder druk staat in Nederland, is het tijd voor anderen om zich uit te spreken over de Nederlandse euthanasiepraktijk.”
Staat ons recht om te leven inderdaad onder druk? Misschien wel. Hoogleraar psychiatrie Frank Koerselman stelt in een recent interview bij Café Weltschmerz dat we zijn doorgeschoten in het streven naar individuele autonomie. Het ideaal is ultieme onafhankelijkheid en daar hoort een vrijwillig gekozen levenseinde bij op het moment dat je dreigt afhankelijk te worden van de ander door ouderdom en eventuele gebreken. “Mensen schamen zich letterlijk dood dat ze afhankelijk zouden kunnen worden.”
Door deze laatste autonome daad, de zelfverkozen dood, krijgt men waardering en een dreigende breuk door te veel afhankelijkheid van de groep wordt voorkomen.
De voltooid leven discussie genereert opvallend veel opwinding die niet evenredig lijkt met het gemak waarmee je jezelf geruisloos naar de andere kant kan helpen. Voor een paar euro koop je bij Blokker een broodmes en op internet zijn afdoende tips te vinden om het leven rustig te beëindigen. Men zoekt blijkbaar een groots podium om zoveel mogelijk aandacht te generen voor het ‘zelf’ gekozen levenseinde.
Daarnaast suggereert deze discussie in mijn ogen ten onrechte dat het gaat om rationele en uitgebalanceerde overwegingen. Een hoogopgeleide babyboomer die op tv een kalm en weloverwogen betoog houdt dat het leven ‘af’ is, doet ons bijna geloven dat de keuze net zo corticaal gedreven is als het kiezen van de juiste koelkast na het raadplegen van de Consumentengids. De vraag is of het niet uitermate riskant is om instinctieve en onbewuste drijfveren te verwaarlozen in de discussie rond zo’n heftig en emotioneel thema.
Uit diverse onderzoeken blijkt dat de wens om niet meer te leven, naast lijden door pijn en andere lichamelijke ongemakken, vaak voorkomt uit de angst om anderen tot last te zijn. Ook het verlies van waardigheid of dreigende afhankelijk en eenzaamheid spelen een sturende rol bij deze laatste ‘wens’.
Is het gevoel van een voltooid leven dus werkelijk zo’n individuele aangelegenheid of spelen wij als groep misschien een meer actieve en negatieve rol dan we ons realiseren? Misschien is onze samenleving nog niet goed in staat om met ouderdom en gebrek om te gaan, waardoor het individu onbewust druk ervaart om eruit te stappen.
Kees van der Staaij wegzetten als een verward roepende in de woestijn is makkelijk, maar misschien is zijn bezorgdheid ergens wel terecht en staat het individuele recht om te leven inderdaad onder druk door onbenoemde peer pressure.
