Carl Jung noemde het synchroniciteit: schrijf je een paar columns met kritiek op de evolutietheorie en de materialistische wetenschap, prompt komt Richard Dawkins – fervent atheïst en promotor van de evolutieleer – in het nieuws omdat hij niet mag spreken in Californië, en legt microbioloog en columnist Rosanne Hertzberger in het programma Zomergasten uit dat endosymbiose, de schakel tussen eenvoudige en complexe levensvormen, een van de pijlers van de evolutieleer, algemeen geaccepteerd en bewezen is.
Om te beginnen met Dawkins: een optreden van de beroemde bioloog op een door het Californische radiostation KPFA georganiseerde bijeenkomst is afgezegd omdat hij zich ‘beledigend heeft uitgelaten over de islam’. Bijvoorbeeld met een uitspraak als deze: “De islam is momenteel het grootste kwaad in de wereld”.
Dawkins verdedigde zich door te stellen dat hij zich niet tegen de islam keert maar tegen het islamisme, de radicale beweging in de islam die de democratie wil vervangen door theocratie.
Natuurlijk is het beschamend dat wederom in Californië – eerder werd alt right provocateur Milo Yiannopoulos in Berkeley geweerd door de Universiteit van Californië nadat linkse agitatoren aan het rellen waren geslagen – de vrije meningsuiting het loodje legt. Maar ik vind de nuancering die Dawkins aanbrengt dat het hem om het islamisme te doen is een beetje lafhartig en in tegenspraak met wat hij zelf eerder over het onderwerp zei: “We moeten religie zelf de schuld geven en niet het religieuze extremisme, als alsof dat een soort aberratie van het waarachtige, goede geloof is.”
De islam vormt de voedingsbodem voor miljoenen fanatiekelingen die hele landen in een wurggreep houden, zoals Indonesië, Maleisië, Pakistan en Bangladesh. Dat is geen klein groepje. In Nederland vindt 45 procent van de moslims van Turkse en Marokkaanse komaf de sharia belangrijker dan de Nederlandse wet. Bovendien maken we als het om extreme aanhangers van andere religies gaat ook niet dat onderscheid: we hebben het niet over katholicisten of hindoeïsten. Dus die omzichtigheid om het beestje bij de naam te noemen speelt islam-apologeten zoals in Californië alleen maar in de kaart en bevordert de versluiering van het islamitische geweld en onderdrukking die een groot deel van de wereld vergiftigen.
Overigens is de islam niet het enige kwaad in de wereld – consumentisme en doorgeschoten individualisering (ik eerst en vervolgens het eigen volk) dragen ook fors bij om de mensheid naar de afgrond te voeren –, al zou je dat wel geloven afgaande op de mening van sommige vaste leveranciers van reacties hier die elk negatief verschijnsel in de wereld islamo-centristisch verklaren. Zo zou het me niet verbazen als zij achter de teruggang van de kwaliteit van het zaad van westerse mannen een islamitisch complot zien.
Richard Dawkins laat trouwens geen gelegenheid voorbij gaan om alle vormen van religie, inclusief de islam, de verketteren. Religie is volgens hem een excuus om niet meer na te denken over zaken als evolutie. “De evolutietheorie kan net zo min zo in twijfel getrokken worden als de theorie dat de aarde om de zon draait.” Interessante contradictie: religieuze types denken niet na maar tegelijkertijd meent Dawkins dat er over de evolutietheorie niet meer nagedacht hoeft te worden, want een vaststaand feit. Bewijzen hoeft niet meer.
Juist, daarmee creëer je precies het soort dogma’s waarmee religies hun volgelingen in bedwang houden. Het evolutionisme is een geloof geworden en iedereen die het bekritiseert – ook al ben je zoals ik geen aanhanger van een godsdienst – wordt verketterd. Terwijl wetenschap juist zou moeten gaan over dóórdenken, onderzoeken, het testen van hypotheses en het vergaren van bewijzen. De totalitaire zelfverzekerdheid van de klassieke wetenschap heeft ertoe geleid dat het fundament onder de breed aanvaarde kijk op het leven niet meer in twijfel mag worden getrokken en het verkennen van mogelijke alternatieven, zoals die bijvoorbeeld in de kwantummechanica opduiken, niet nodig is.
Dat bleek ook toen columnist Rosanne Hertzberger enthousiast haar liefde voor de microbiologie in het bijzonder en voor de wetenschap in het algemeen mocht uitdragen in het programma Zomergasten. Voor een deel kan ik haar tegendraadse opvattingen wel appreciëren: bijvoorbeeld als zij op de bres staat voor de E-nummers in het voedsel. Ook leuk is dat Hertzberger foodbloggers als Merel von Carlsberg en Tessa Moorman van The Green Happiness ridiculiseert vanwege hun uit de lucht gegrepen beweringen over ‘gezond eten’ : eieren zijn uit den boze want de menstruatie van een kip.
Maar aangaande de door biologe Lynn Margulis bedachte theorie van de endosymbiose toonde Hertzberger zich weer als een klassieke wetenschapper die de waarheid in pacht meent te hebben en in plaats van ‘wij nemen aan dat het zo gegaan is’ beweert dat de theorie die de sprong van eenvoudig naar complex leven moet verklaren bewezen is. Je zou het een vorm van onwetenschappelijke wetenschap kunnen noemen of gewoon geestelijke luiheid.
Lynn Margulis (overleden in 2011) was het op een belangrijk punt oneens met de neodarwinisten zoals Richard Dawkins: willekeurige mutaties en natuurlijke selectie waren volgens haar niet de drijvende krachten achter de evolutie, maar symbiose. Soorten verenigden zich gedurende de hele evolutie en zo vormden ze een web, en dus niet de boom van het leven die men in het darwinisme als model hanteert. Darwinistische evolutionisten accepteren echter wel endosymbiose als verklaring voor het ontstaan van complexe cellen 2 miljard jaar geleden. Lynn Margulis was ervan overtuigd dat het leven zich pas echt begon te ontwikkelen toen een eenvoudige cel (een cel zonder celkern, een aparte ruimte voor erfelijk materiaal) vrijlevende bacteriën in zich opnam: mitochondriën, waarin energie wordt vrijgemaakt door zuurstof, en chloroplasten (bladgroen).
Dat zijn twee onderdelen van de eukaryote (complexe) cel geworden waaruit planten, dieren en mensen bestaan. Voornaamste aanwijzing die is gevonden voor de symbiosetheorie is dat mitochondriën en chloroplasten eigen DNA hebben dat qua hoeveelheid hetzelfde is als bij bepaalde bacteriën. Maar, om te beginnen moeten we bedenken dat een complexe cel uit veel meer ‘onderdelen’ of organellen bestaat dan alleen maar mitochondriën en chloroplasten, en men heeft nog geen idee hoe die andere onderdelen ontstaan zijn. Verder komt men er door microbiologisch onderzoek de laatste jaren achter dat de verschillen in DNA tussen bacteriën en twee organellen in een eukaryote cel te groot zijn om een link te leggen. Voor de goede orde: ook al zou er veel DNA-overeenkomst zijn, dan bewijst dat nog niets, het is hooguit een aanwijzing. Ook zijn er geen vormen van geleidelijke overgang te vinden die het proces van samenwerking ondersteunen.
Kortom, om over een bewezen theorie te spreken zoals de microbioloog Hertzberger doet is ongefundeerd en laat zien dat de wetenschappelijke dogma’s over de evolutie voor een groot deel bestaan uit wishful thinking. De Franse wiskundige en filosoof Henri Poincaré meende dat wat we wetenschap noemen vaak gebaseerd is op een conventie of een hypothese die niet bewezen kan worden. Precies datgene waar Richard Dawkins voor waarschuwt als hij naar religie wijst. Een gevalletje splinter/ balk. Op een mogelijk alternatief, zoals aangedragen door de kwantumfysica, voor de evolutietheorie en het materialistisch realisme kom ik nog terug.
