De zes operationele F-16s die Nederland bijdraagt aan de strijd tegen ISIS houden zich onder andere met close air support (CAS) bezig, zo meldde Defensie. De term roept vragen op. Bijvoorbeeld, hoe dichtbij is ‘close’? Waar doe je het mee, en hoe? Kijk je internationaal, zijn er nogal wat vliegtuigklassen waarbij je een CAS taak vermoedt. Van multi-role gevechtsvliegtuigen mag je het verwachten. Van jachtbommenwerpers en strike fighters ook. In het Duits deden niet zo lang geleden die Jerichojankende Sturzkampfflugzeugen het zeker. Het was en is echter niet het type vliegtuig dat een missie CAS maakt, maar de missie zelf.
De CAS missie: het aanvallen van vijandelijke doelen die in direct contact zijn met de eigen strijdkrachten te land of op zee. Voor dergelijke missies is een uitstekende coördinatie en communicatie met de eigen troepen aan het front noodzakelijk. Zeker als vijandelijke doelen zich op slechts enkele tientallen meters van eigen eenheden bevinden. Is aan deze tactische voorwaarden voldaan, kan alles van een B-52 tot een kleine OH-6 helikopter CAS missies vliegen. Het begon echter met ballonnen. Waar we het 3e eeuwse Chinese militair-communicatieve gebruik van overslaan.
Het begin
Op 22 augustus 1849 liet Oostenrijk bij een belegering van Venetië onbemande heteluchtballonnen los. De ballonnen waren voorzien van bommen die, berekend op windrichting en windsnelheid, middels een tijdmechanisme boven de stad gedropt werden. De ballonnen, of een aantal ervan, werden vanaf zee opgelaten. Een paar van deze meervoudige ‘eersten’ (o.a. eerste luchtaanval/CAS, eerste UAV) dropten hun lading succesvol exploderend op de stad. Volgens berichten van de belegering, met chaos en paniek tot gevolg. De ballonnen en hun lading waren het geesteskind van de Oostenrijkse artillerie-officier Franz von Uchatius, die er wel vaker vroeg bij was. Op 27 augustus gaf de stad zich over. Vermoedelijk meer vanwege de 60 duizend+ projectielen welke eerder hun richting op kwamen dan de paar nieuwe van boven, maar toch.
Op 1 november 1911 steeg de Italiaanse tweede luitenant Giulio Gavotti in zijn Etrich Taube op om twee Ottomaanse doelen in Libië aan te vallen. Hij dropte er met de hand vier granaten van circa twee kilo op. In aanvulling op deze eerste vastvleugelige bemande luchtaanval uit de geschiedenis, haalde Gavotti in maart 1912 opnieuw de boeken met een eerste nachtelijke luchtaanval. In hoeverre de luchtaanvallen de Italiaanse troepen direct aan het front ondersteunden, is onduidelijk. Mogelijk waren het Air Interdiction (AI) missies, lang voor ook deze term inburgerde. AI of deep air support (DAS) is het aanvallen van doelen die achter de frontlijn liggen. Deze doelen hebben wel invloed op het verloop van de strijd aan de frontlijn. Het kan gaan om het aanvallen van bijvoorbeeld troepenconcentraties achter het front, aanvoersteunpunten of commandoposten.
1914 Stahltaube, een latere Taube dan Gavotti vloog (foto: wiki, upload van Aconcagua, Technikmuseum Berlin)
Junkers J.1 (foto: wiki, upload van ’emdx’)
Eerste Wereldoorlog
In deze oorlog groeide het luchtwapen op alle ‘fronten’, aan alle fronten. Ballonnen bleven in gebruik, naast voor observatie (sinds 1794) ook als versperringsballon. Dit laatste vooral om de nieuwe categorie van luchtschepen te dwarsbomen. Voor CAS-ontwikkeling moeten we nu definitief bij vliegtuigen zijn. Waren de eerste doek&draad vliegtuigen van 1914 zelden voor specifiek militaire missies ontwikkeld, in 1918 hadden ze een typebenaming zoals nu -van jachtvliegtuig tot bommenwerper. De Duitse geheel metalen, gepantserde Junkers J.1 tweedekker, in gebruik genomen in 1917, leek daarbij met CAS in gedachte ontworpen te zijn. In de praktijk werd dit toestel echter vaker voor andere missies ingezet.
In WOI werd ook vrijwel alles in gebruik genomen wat in-, aan- of onder vliegtuigen kon worden bevestigd om eventueel CAS missies mee te vliegen. Naast het machinegeweer werd het snelvuurkanon een boordwapen. De latere alomtegenwoordige 20 mm Oerlikon, waar nazaten nog van vliegen, werd gebaseerd op het Duitse 20 mm Becker M2 kanon, dat uit 1914 stamt. Twee hiervan moesten in gepantserde AEG G.IVk toestellen aan het eind van WOI zelfs antitank missies gaan vliegen. Deze A-10 Warthog voorlopers vlogen echter nooit operationeel.
In de ontwikkeling van bomtypen voor het luchtwapen waren de Britse 20 ponder Cooper bommen representatief voor gebruik bij aanvallen op bijvoorbeeld loopgravenstellingen. De raket debuteerde in deze oorlog wel als luchtwapen, maar speelde een bescheiden rol. Geleide wapens, waarvan het gebruik inmiddels haast de wapennorm is voor westerse CAS missies, bleven in WOI steken in experimenten. Naast allerhande wapensystemen werd de draadloze verbinding, voornamelijk in Morse, een ander nieuw instrument in de lucht-grond oorlog.
Cooper bom. Lengte: 62 cm, diameter 12.5 cm, gewicht 9 kilo (foto: wiki, upload van Steve Johnson, cyber-heritage.co)
Volgende week pikken we CAS in de Tweede Wereldoorlog weer op. In deze oorlog werd de missie volwassen, en deed het vak van Forward Air Controller zijn intrede. Instrumentaal voor de lucht-grond coördinatie. Nadien maakte de Korea oorlog vooral de vliegtuigen sneller, en was het wachten op Vietnam om zowel de term close air support als de praktijk ‘modern’ te maken. Het gebruik van wapensystemen zoals infrarood- en lasergeleide bommen en raketten, en het vanaf de grond binnenpraten van luchtsteun, soms bewust op de eigen stelling, werden in dat zwaar geteisterde land standaard lucht-grond oorlogspraktijken.
(Titelfto: GAU-8 30 mm Gatling kanon voor directe CAS activiteit van de A-10. Foto: bewerking van wiki, upload van MrKoww/Matthew Zalewski
