Volgens de strategisch adviseur Nationale Veiligheid en Cyber Wilfred Rietdijk is nepnieuws een van de grootste bedreigingen voor onze democratie. Rietdijk is tevens brigadegeneraal bij de landmacht en zijn verdediging tegen nepnieuws is een keurmerk voor écht nieuws. Dat keurmerk moet worden afgegeven door de overheid. Niet schrikken. Het is in uw eigen belang en die van onze nationale veiligheid.
Een opvallend interview dinsdag in de Volkskrant met daarin een aantal verontrustende uitspraken van de brigadegeneraal. Zo beweert hij dat de technische voorsprong van Rusland, China, Iran en Soedan inmiddels zo groot is, dat ons land de digitale dreiging vanuit deze landen niet aankan.
Hackers in deze landen voeren een informatie-oorlog waarbij nepnieuws en desinformatie de wapens zijn om onze democratie te ondermijnen en uiteindelijk te ontwrichten, aldus Rietdijk.
De voorbeelden om zo’n ernstige waarschuwing kracht bij te zetten zijn echter dun gezaaid. Hij noemt de Russische hackers die actief waren tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen, de poging van de Russen het MH17-onderzoek onderuit te halen en een nepbericht over de verkrachting van een meisje door asielzoekers in Duitsland. Andere voorbeelden die Rietdijk noemt zijn niet waar gebeurd, maar ‘zouden zomaar kunnen’.
Hoewel vroeger de KGB wel ernstiger zaken op z’n kerfstok had, wil ik het noodsein van Rietdijk niet negeren. Al was het maar omdat klokkenluider Edward Snowden heeft aangetoond waar Amerikaanse inlichtingendiensten en hackers vandaag de dag toe in staat zijn. En als de Amerikanen een wapen hebben, dan is het doorgaans een kwestie van tijd tot de Russen ‘m ook hebben.
In zijn poging om van nepnieuws en het verspreiden van desinformatie een oorlogshandeling te maken probeert Rietdijk een noodtoestand te introduceren. Daarin legt hij het verspreiden van ‘echt’ nieuws aan banden.
Belangrijke media – zoals RTL Nieuws, NOS, Volkskrant, Telegraaf en Nu.nl – zouden samen met de overheid garant moeten staan voor de waarheid. Een overheid dus die bepaalt welk nieuws u kunt vertrouwen en welk nieuws niet.
Bij iemand op zo’n belangrijke positie, die in een grote krant dit soort voorstellen doet, vraag ik mij ernstig af welke democratische principes hij er zelf op nahoudt. Het boek en de auteur zijn te waardevol om er clichés van maken, maar het Ministerie van Waarheid uit Orwell’s ‘1984’ is in het voorstel van Rietdijk dichterbij dan u denkt.
Daarnaast verraadt Rietdijk een gebrek aan vertrouwen in het zelfreinigend vermogen van de vrije pers en vooral in het vermogen van zelfstandige mensen om nieuwsberichten eigenhandig te beoordelen.
Het zelfreinigend vermogen hebben we de afgelopen dagen weer aan het werk gezien, toen de Telegraaf een opzetje van GroenLinks en BNNVARA frustreerde om propaganda als journalistieke documentaire uitgezonden te krijgen.
Opvallend is overigens dat Rietdijk wel spreekt over rode seinen langs de digitale snelweg, maar met geen woord rept over de desinformatie die op middeleeuwse wijze Nederland bereikt.
Een land als Saudi-Arabië exporteert dagelijks gevaarlijke hoeveelheden antiwesters en antidemocratisch nepnieuws onze kant op. Dat bereikt hier vooral scholen en gebedshuizen. De inspiratie die dat oplevert voor terreuraanslagen zou de echte zorg van de brigadegeneraal moeten zijn.
We leven weliswaar in gevaarlijke tijden, maar voor iedereen die met grote of kleinere vrees de slag om de publieke opinie gadeslaat tot slot een bekende uitspraak die meestal wordt toegeschreven aan de Amerikaanse president Abraham Lincoln. Als hart onder de riem: “You can fool all the people some of the time and some of the people all the time, but you cannot fool all of the people all of the time.”
