‘De morele code van journalisten schiet tekort’, lees ik nu weer, in de zoveelste oproep deze week tot meer ‘verantwoorde journalistiek’. Het door 60 journalisten ondertekende Journalistiek Manifest is regelrecht weggelopen uit Orwells ‘Ministerie van Waarheid’. Ook dat ze zichzelf ‘barricade-journalisten’ noemen. Alles eraan eigenlijk. “Journalisten zouden meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor het wereldbeeld van hun lezers, kijkers en luisteraars, stelt de organisatie ‘World’s Best News’. Dat wereldbeeld is volgens hen doorgaans te somber en die somberheid is op veel terreinen onterecht.”
In een poging de wortels van deze duivelse domheid uit te graven stuitte ik allereerst al op de metafoor van ‘artsen die het verkeerde been afzetten in een operatie’. Want normaal gesproken betekent ‘verantwoordelijkheid nemen’ het zieke been van de journalistiek opsporen – namelijk de echt niet meer zo raadselachtige groupthink, het stelselmatig ‘dinen and winen’ met (EU) politici, het neuspeuteren in echokamers en framen van tegenstanders. Een beetje zoals een arts de infectie, verbrijzelde botten of tumor ziet. En dat klimaat vervolgens amputeert. Dat zou een heugelijke dag zijn.
Maar nee, de kennis (het goede been) waarop we vooruit kunnen komen is te negatief, het moet ‘minder somber’. En wel door al het leuke wat we nog hebben als speeltje te geven aan die ‘verantwoordelijke’ journalisten, die zich na al dat gedraai en gekonkel nu eindelijk wel eens lékker willen voelen over wat ze de mensen te vertellen hebben. Journalisten die sowieso al bewezen hebben het onheilspellende nieuws door een positieve, minder sombere trechter te kunnen halen (‘vreedzame islam, keukentrapjes, gezellig allemaal offerfeest vieren, de EU is supergoed voor iedereen’). Maar ontkenning van de werkelijkheid alleen is niet genoeg blijkbaar.
Achter elke orkaan, aanslag en ideologische destructie van een heel continent schuilt immers ook iets goeds, is de kinderlijke gedachte. En wat krijg je dan voor ‘nieuws’? Het redden van de panda en tijger bijvoorbeeld, het feit dat er in 2016 445 miljard dollar door Duitse migranten naar hun thuisland is gestuurd (‘heal the world’) en dat er één Facebookpost was waarin een Iraanse vrouw een hoofddoek afdeed, wat heel dapper was, en dat het (dus) heel goed gaat met vrouwenrechten in de Arabische Wereld. En dat in Pakistan het eerste genderneutrale paspoort is uitgereikt.
Dit is niet om flauw te doen, deze berichten staan op de website ‘World’s Best News’ waar het initiatief voor het Manifest (mede) vandaan komt. Dat is dus wat er uit rolt. Niet het mogelijk positieve nieuws dat mensen geen groot aandeel hebben in klimaatverandering bijvoorbeeld en dat het goed komt, zoals klimaatoptimist Marcel Crok en vele anderen zeggen, maar dat gek genoeg niet in de krant komt, of dat het minder somber gesteld is met de islamofobie bijvoorbeeld, dat horen we ook nooit. De eenzijdige, feel good zijde van dingen die we niet mogen zien, dat is het doel. Het is allemaal nog politiek correcter dan het origineel.
Je snap helemaal niets van jezelf en anderen als je het idee ‘verantwoordelijkheid’ verbindt met het opfleuren van mensen en het nuanceren van slecht nieuws als iets waardevols op zichzelf ziet. Dat is het alleen in privé situaties. Opfleuren is daarnaast een belangrijke taak van clowns, ouders, verzorgers, musici en filmmakers, maar bij uitstek niet van de controleurs van de samenleving, die er in allerlei kleuren en soorten mogen zijn, desnoods in een echokamer. Maar niet met een rode neus op.
Tot slot, waar ze zogenaamd naar streven was er al. Het mooie van mensen in samenlevingen zonder dit soort missionaire journalistiek is nou juist dat als ze die boze krant wegleggen vanzelf terugstromen in wat niet somber is, in nuance en afleiding. Een boek dat ergens dieper op ingaat, een kat op schoot die troost brengt, een glas wijn met vrienden waarmee je kunt lachen over ‘The Religion of Piece’ (‘a piece of you over here, a piece of you over there’). Bij die plek komen we alleen uit eigen beweging, juist als we alle feiten te horen krijgen.
De deken van somberheid is niet aan journalisten om op te trekken. En als dat wel lukt, dan heb je gewoon een heel mooi waarachtig verhaal gemaakt. Daar heb je geen Manifest voor nodig. Houd op met te willen compenseren voor alle ellende op de wereld via een ‘morele code’. Het is een illusie dat dat kan. Of zet anders maar gelijk elke dag op de voorpagina van je krant: “Wereldbol draait nog om zon.” Daar zijn we meteen klaar.
