Niemand zal meer beweren dat de aarde niet opwarmt door het toedoen van de mens. Door ons misdraagt de natuur zich en laat zij haar woede los op ons woongebied, in de vorm van meer hittegolven, extreme neerslag, verzuring van de oceanen en zeespiegelstijging. We pissed Mother Nature off. Om de ernstige gevolgen van de opwarming tegen te gaan moet de netto-uitstoot van de broeikasgassen volgens het experts van het internationale klimaatpanel IPCC voor het eind van deze eeuw zijn teruggebracht naar nul.
Hoe moreel onverantwoord het ook is, de door de natuur zelf veroorzaakte ondergang van de wereld heeft iets romantisch. De aarde die zichzelf verzwelgt. Het completeren van een cirkel. Het doet denken aan Genesis 3:19: “Uit stof zijt gij geboren en tot stof zult gij wederkeren”.
Maar met romantisch bedoel ik eigenlijk Romantisch, met de hoofdletter r, verwijzend naar de Romantiek – de historische periode.
De notie van de grootsheid van de natuur, de erkenning van haar macht en de gruwelijkheid van haar daden kreeg in deze periode vorm in het Sublieme. Het Sublieme zette zich af tegen de esthetische waardering van het Schone, waarbij vooral symmetrie en beheersing bewonderingswaardigheid opleverde.
Het Sublieme was niet op zoek naar ‘schoonheid’ maar naar intense emoties zoals angst en horror. Deze emoties werden niet verafschuwd, maar gekoesterd.
Het Sublieme kan het best worden omschreven worden als delightful horror, ofwel ‘een aangename gruwel’. Kenmerkende werken zijn onder andere de schilderingen van Caspar David Friedrich en William Turner.
Ik denk dat wij, levend in de meest leefbare zones van planeet Aarde, soms zijn vergeten hoe krachtig de natuur kan zijn. En hoe angstaanjagend. Af en toe worden we pijnlijk geconfronteerd met de macht van Moeder Natuur, met natuurrampen zoals bij Haïti, Katrina, Sri Lanka. Maar nooit echt dicht bij huis. Wanneer het in Nederland ‘stormt’, is dat bijna wereldnieuws. We vergeten de kracht en de macht van de elementen, die heerst voordat onze bebouwing vorm krijgt.
Een paar weken geleden moest ik van het Amsterdam World Fashion Centre naar de Wibautstraat. Het was een bijzondere avond (niet alleen omdat mijn tentamen wetenschapsfilosofie bijzonder goed ging); er raasde een échte, authentieke storm. Het was niet slechts harde wind, maar donder en hagel, vooral alles door elkaar.
Het was oprecht heel vervelend om buiten te zijn. De wind gierde langs de gebouwen. De tram voer als een boot door de straten, regen spatte van de ramen. Bij het Museumplein vervloekte ik mezelf, mijn fiets stond hier geparkeerd. Ik moest het warme tramvehikel met klamme mensen verlaten, om mijzelf onder te dompelen in Thors furie. De hagel deed pijn aan mijn armen.
Fietsen ging niet, ik kon niet voor me kijken. Ik zag mezelf in een spiegelruit op de Ceintuurbaan, fiets in de hand. Ik was een verwarde verzopen westerling, niet gewend aan dit soort taferelen. De straat was uitgestorven. Alleen met de natuur, de grootsheid overviel me.
Volgens het rapport van het IPCC is het mogelijk ‘om tegen beheersbare kosten de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden Celsius (vergeleken met de temperaturen rond 1880, vóór de moderne industrialisatie)’, het doel dat werd vastgesteld op de klimaattop in Kopenhagen in 2009. De stijging staat nu al op 0.8 graden Celsius. De doelstelling kan volgens IPCC nog worden bereikt, als nu snel actie wordt ondernomen om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan; die moeten naar 0, of eronder. Het gebruik van de fossiele brandstoffen moet plaatsmaken voor nieuwe, schonere vormen van energie en energiebesparing. Haastige spoed is zelden goed, maar in zeldzame situaties prangend noodzakelijk.
Leven in een Romantische illusie is niet wenselijk en ook zeker niet houdbaar. Niet alleen VN-klimaatexperts dienen zich te buigen over de toekomst – onze toekomst – van het klimaat. We zijn allemaal mensen, we zijn allemaal bewoner van deze planeet. Zijn we ook allemaal schuldig aan de vervuiling? Kunnen wij hier wat aan doen?
Ga bij jezelf na, wat je doet, wat voor effect het heeft op het milieu, en of je de komende generaties het stof in wilt jagen. De ondergang van de Natuur zal uiteindelijk niet zo mooi zijn als die lijkt. Thors furie zal ons vervloeken en verzuipen.
