Lukas Steinwandter (Bruneck, 1990) was tot voor kort vooral professioneel langlaufer en skileraar in zijn ‘Heimat’ Zuid-Tirol, waar hij geboren werd en opgroeide. ‘Een prachtig mooi gebied’, zegt hij zichtbaar liefhebbend. Hij studeerde politieke wetenschappen naast zijn sportcarrière, schreef voor verschillende media en vertrok twee jaar geleden naar Berlijn, ‘waar het uiteindelijk allemaal gebeurt op politiek gebied’. Sinds 2015 werkt hij als online redacteur bij de Junge Freiheit, een rechtse ‘wekelijkse krant voor debat’ die de laatste jaren steeds meer lezers trekt. We hebben het over de spannende tijd waar we in leven en werken – over ‘rechts’ en ‘links’. Een gesprek tussen twee buitenlanders in Duitsland, zoals Steinwandter lachend opmerkt.
Waarom ben je gaan schrijven voor Junge Freiheit?
“Omdat ik geloof dat niet alle meningen in Duitsland, van links tot rechts, zoals wel in Italie en Oostenrijk gebeurt, voldoende aan bod komen. Junge Freiheit pakt thema’s die anderen liever – verzwijgen wil ik niet zeggen – maar uit gebrek aan interesse laten liggen.”
Is het werkelijk gebrek aan interesse?
“Sommige doen het bewust niet, maar je weet zelf ook, je kan niet alles oppakken als krant, je moet keuzes maken. Een onafhankelijke krant bestaat in die zin niet. Maar de zichtbare meningen-corridor die er nu in Duitsland is, daar breekt Junge Freiheit wel doorheen geloof ik. Het gebrek aan meningsvrijheid in Duitsland zorgt er in feite voor dat we elk jaar groeien. Want het is niet zo dat je je mening niet mag uiten in Duitsland, iedereen mag dat, maar het probleem is dat je met de consequenties moet leven. De sociale, politiek correcte druk is heel sterk geweest, maar het verbetert nu. Je merkt het sinds de vluchtelingencrisis en de verkiezingen afgelopen september toen de AfD ineens uit het niets ruim 12 procent van de stemmen won. En met verbetering bedoel ik dat er iets meer tegenwicht is gekomen.”
Maar de vijandigheid tegenover deze nieuwkomers (AfD, ook FDP) in het parlement is enorm. Er werd ruzie gemaakt over wie naast de 85 AfD-parlementariers moest zitten, niemand wilde. En mensen in mijn buurt willen niets van AfD of AfD-stemmers weten.
“Eens. Maar ik was laatst bijvoorbeeld bij een debatavond in Hamburg, georganiseerd door de Noord-Duitse mediaomroep NDR. Ik had daar op het podium een discussie met een journalist van Taz. Dat ze een journalist als ik van Junge Freiheit uitnodigen zegt wel wat, dat was voor het eerst. Als 22 procent van de Duitsers AfD en FDP stemmen moeten ze wel. Na het debat kwamen er jonge mensen naar me toe om me te bedanken, ze waren blij dat ik dingen zei die ze nergens horen. Dat was opvallend en leuk.”
Waar ging het over?
“Het ging over politieke correctheid in de journalistiek. Over het gebruik van genderneutrale woorden, bijvoorbeeld ‘studenten’ vs. ‘studerenden’. Dat laatste is nu gangbaar in Duitsland, omdat ‘studenten’ te ’mannelijk’ zou zijn. Het is maar een kleine minderheid die dit wil, toch wordt dit normaal. En het ging over Rainer Wendt, de landelijk voorzitter van de Duitse Politie-unie, een SPD-man, geen extreem figuur of zo, die onlangs door links-radicale studenten werd uitgejouwd omdat hij gezegd heeft dat ‘vluchtelingen meer criminaliteit veroorzaken’ en ‘moslims een machocultuur kennen’. Ze riepen tijdens een debat in een aula van de Universiteit in Keulen richting hem: ‘Es gibt kein Recht auf Nazipropaganda’. In Frankfurt mocht hij niet meer komen naar de Goethe Universiteit. ‘Het offer is de vrijheid van meningsuiting’ zei Wendt daarover, die wil kunnen spreken over de alledaagse praktijk van politie-agenten tijdens de vluchtelingencrisis. Dat is nog steeds niet makkelijk.
“Kijk, iedereen moet altijd maar netjes tegen elkaar doen hier, er mag niet gestreden worden, zoals in Italië wel gebeurt. Terwijl, het is net als met de economie, hoe meer concurrentie er is, hoe beter dat is voor de klanten, dat is met de vrijeid van meningsuiting net zo. Meer concurrentie van politieke ideeën en meningen is heel belangrijk.”
De Duitse staat werkt actief mee aan het belemmeren van die concurrentie via de ‘Netzwerkdurchsetzungsgesetz’, de Duitse censuurwet, dat maakt het nog moeilijker om de klanten van verschillende meningen te bedienen. Hoe kijk je daar tegenaan?
“Als je als overheid sites als Facebook gaat bedreigen met straffen tot wel 50 miljoen dollar als ze content niet verwijderen wat mogelijk onder ‘haat’ of ‘nepnieuws’ valt dan wordt er uit voorzorg meer verwijderd dan ze moeten verwijderen. Dat gebeurt nu. Dan zie je dat vrouwen als Birgit Kelle, die een conservatieve feministe is, ineens niet mag schrijven dat de hoofddoek Barbie vrouwonvriendelijk is.”
Heeft Junge Freiheit te maken gehad met censuur, of bijvoorbeeld shadow banning (dat volgers en abonnees berichten niet meer kunnen zien, red.)?
“Onze officiële Facebook account werd ge-shadowbanned en we hebben dat openbaar gemaakt. Ineens, de volgende dag al, was het opgelost. Je moet je dus wel echt verweren. Ik ben verder niet bang dat Facebook onze stukken gaat weghalen. Wij publiceren geen fake-news, we onderzoeken al onze stukken goed. Je ziet wel dat kranten die vroeger conservatief rechts waren nu, sinds Merkel, uit voorzorg naar het midden zijn opgeschoven. De Frankfurter Allgemeine Zeitung bijvoorbeeld. Maar deze week schreef een strafrecht wetenschapper (en naamgenoot), Reinhard Merkel in die krant dat Angela Merkels vluchtelingenpolitiek een ‘morele ramp’ is. Hij spreekt van ‘het verkeerde pad van een beleid dat het goede wil en het kwade schept.’ Dit soort stukken breekt duidelijk met de sterke pro-Merkel sfeer die er was. Ze is eigenlijk nu al afgedaan.”
Sinds wanneer is dat veranderd?
“Sinds de verkiezingen. Met de verkiezingen is het einde van Angela Merkels tijdperk ingezet. Maar ze gaat nu niet vertrekken, dat gaat niet gebeuren. De CDU heeft geen enkele kritiek op haar functioneren. Zij is de CDU.”
Merkel heeft nu nog twee opties eigenlijk, met SPD verder regeren of met de Groenen in een minderheidsregering. De verwachting is verder dat de FDP, die nu in de oppositie gaat, zich gaat keren tegen het asielbeleid, zodat de partij het gezicht kan worden van fatsoenlijk-rechts, als alternatief voor de AfD. Wat is je inschatting van FPD-voorman Christian Lindner?
“Hij heeft in ieder geval velen verrast – positief verrast – met zijn vertrek uit de Jamaica-onderhandelingen. Dat zijn principes belangrijker waren dan een ministerspost – de Duitsers hadden er helemaal geen rekening mee gehouden dat zoiets óók bestaat. Kijk, hij heeft natuurlijk ook gedacht aan het voordeel wat hij daarmee kan behalen, maar evengoed. Ik denk aan mensen als Sebastian Kurz, van de Oostenrijkse Volkspartij (VPÖ), ik denk dat Lindner dat voorbeeld volgt.”
“We hebben bij Junge Freiheit voor de verkiezingen een peiling gehouden over wat Duitsers belangrijk vinden, en wat blijkt is dat de asielcrisis voor de meeste Duitsers gewoon het belangrijkste is, niet economie of klimaat. Lindner weet dit – en handelt ernaar.”
Wat gaat Merkel nu doen?
“Er zal waarschijnlijk een grote coalitie komen met de SPD. De SPD heeft flink verloren in de verkiezingen en wilde niet regeren, maar ze gaan de prijs nu flink opdrijven nu Merkel weinig anders kan. Ze werpen zich op als de ‘stabiele’ factor in onrustige tijden. ‘Alles voor Duitsland’, zeggen ze. En zo kunnen ze zonder gezichtsverlies alsnog een coalitie met Merkel aangaan.”
Ik heb Merkel in de media ook horen verlangen naar ‘stabiliteit’. Dat is voor haar het belangrijkste, zegt ze.
“Ze bedoelt daarmee: de geringste politieke weerstand. Voor haarzelf. Voor de CDU. Die zijn eigenlijk een en dezelfde. Zo heeft ze altijd geregeerd. Ze begon als conservatief-liberaal en nu is ze ‘Groen’. Ze zocht gewoon steeds de thema’s waarmee ze weinig mogelijk weerstand op haar weg zou vinden. Zo heeft ze jarenlang de SPD-politiek overgenomen, en de SPD wil niet dat dat nog een keer gebeurt. Merkel is een machtsvirtuoos, een machtsgenie. Dus wat er nu allemaal gebeurt is heel goed nieuws voor de democratie, die weer uit oppositie bestaat.”
Hoe dat zo?
“Er is meer concurrentie! Meer verschillende partijen in het parlement. En de AfD is het gelukt om meer mensen te laten stemmen. Elke nieuwe partij in een democratie is problematisch voor de anderen, maar het is een frisse wind.”
Is er sprake van een problematische extreem-rechtse component of invloed op de AfD en de politiek als geheel? Ik bedoel niet alleen AfD, maar ook Pegida en ander groeperingen? Ik zie overigens de links-extreme invloed zelf als een groter, acuter probleem op dit moment omdat die binnenin de overheid aan de touwtjes trekt en -onterecht – geen morele afschuw opwekken bij burgers, lijkt het.
“Ken je de organisatie ‘Aufstehen gegen Rassismus’? Wij hebben daar veel over geschreven bij Junge Freiheit omdat er veel schandalen waren. Ze zijn tegen de AfD en binnen dit verband bevinden zich organisaties, kerken, wetenschappers, maar ook de ‘Interventionistische Linke’, een links-radicale groep die door de Duitse inlichtingendienst in de gaten wordt gehouden. En die ook in Hamburg verantwoordelijk waren voor geweld en vernielingen. Maar daar kraait geen haan naar. Er gelden twee maatstaven in Duitsland, en links heeft privileges die rechts niet heeft. Mensen zeggen tegen mij, er is een ‘ruk naar rechts’, maar dat is niet zo. Ik zeg: er is een normalisering van links-radicale ideeën. Dat is iets heel anders, dat vertekent de boel.”
Alles wat rechts is, is slecht, wat links is valt sowieso mee?
“Alles wat rechts van het midden is, is in Duitsland ‘nazi’. Ik weet niet hoe dat in Nederland is?”
Ongeveer zo. Er wordt bijvoorbeeld geschreven dat ‘Sebastian Kurz ondemocratisch gekozen is’ bijvoorbeeld. Het rechts-populisme wordt niet gezien als een serieus sentiment wat op echte maatschappelijke issues gebaseerd is. Media brengen het als een boze mannen kwaal.
“Waarom zou Kurz niet democratische gekozen zijn? Ik bedoel, hij is wel heel snel opgeklommen in zijn partij op een manier waar je kritiek op kunt hebben, maar gekozen is hij. Zo functioneert een democratie, dat men een keuze heeft. En het Oosten-bashing door linkse journalisten bijvoorbeeld toont dat ze niet geïnteresseerd zijn in echte oorzaken. Ze vragen zich niet af, waarom kiezen mensen AfD? In oude DDR-gebieden en Oost-Europa zie je dat mensen juist een goed ontwikkeld gevoel hebben voor wat er gebeurt, ze kijken tv, ze zijn niet onwetend of naïef. Ik zeg niet dat ze de waarheid in pacht hebben, die ligt in het midden.
“We moeten het gouden midden vinden, hoewel dat uiteindelijk niet mijn taak als journalist is. Ik kan alleen maar vragen: wat en waarom gebeurt dit? Journalisten moeten onafhankelijk van de politiek blijven. We hebben van de staat meer te vrezen dan de problemen die er zijn. Zo heb ik geen problemen met immigratie of islam, we zouden dat allemaal aankunnen als we maar de vrijheid kregen er eerlijk over te praten. Over wat onze cultuur is, wat we belangrijk vinden, welke eisen we stellen aan anderen. Daar draait het om.”
