De zorgen van mijn Catalaanse buren zijn anders dan de zorgen van mijn Nederlandse vriendinnen of, Ezeltje Prik, een Rwandees. Waarom? Gerandomiseerde controleproeven zouden de uitkomst kunnen bieden als negen van de tien beïnvloedende factoren gelijk zijn. Maar we hebben het hier over cultureel, economisch, geografisch, etnisch en politiek zo verschillende bevolkingsgroepen, dat academische methodes niet bruikbaar zijn. Als academicus mag ik dus geen onvergelijkbare vergelijkingen maken, maar als burger met zo’n 35 jaar Nederland-ervaring en 10 jaar in Spanje/Catalonië wil ik toch wat.
Vandaar dat ik graag doe aan zelfprojectie en reflectie: hoe zou het zijn als ik als Hutu-man leefde ten tijde van de genocide in Rwanda? Stel ik had Tutsi buren die ik verwacht werd te moeten afslachten. Was mijn leven mij zoveel waard geweest dat ik ervoor zou moorden? Of had ik het uit angst gedaan?
Gelukkig heb ik nooit voor het dilemma gestaan. Ik heb als geboren Nederlander goed onderwijs gehad, in een democratie geleefd en mij altijd redelijk veilig gevoeld. Mijn moeder groeide nog op in een tijd dat vrouwen ontslag namen als ze gingen trouwen, maar mijn studie- en carrièrekeuzes werden altijd gerespecteerd en aangemoedigd. Nederland kansen-land.
Nu terug naar Catalonië eind 2017: het merendeel van mijn Catalaanse buren gaat donderdag stemmen op iemand die in de Madrileense gevangenis zit of op degene die zijn verkiezingscampagne vanuit België voert. Op het privéhuis van hun oud-regio-president Arthur Mas is beslag gelegd wegens het organiseren van een illegale volksraadpleging in 2014. De Catalaanse politie wordt verplicht om Catalanen met een geel lintje op straat aan te houden wegens opruiing, en nog zo wat.
De overeenkomst tussen Nederlanders, Rwandezen en Catalanen is dat zij allen in grote mate het product zijn van hun tijd en hun omgeving. Maar wat zijn de verschillen? Laat ik beginnen en eindigen met superioriteitsgevoelens.
Ik ben beter af omdat mijn landgenoten en ik beter zorgdragen voor democratie, onderwijs en veiligheid. Domheid, armoede en corruptie hebben anderen aan zichzelf te danken. Onze economie draait beter omdat wij slimmer zaken doen. Zij lopen achter omdat ze niet efficiënt en effectief te werk gaan. Het zijn zomaar wat onuitgesproken Nederlandse gedachten.
Superioriteitsgevoelens leven bij vele Nederlanders. Niet raar, want het idee dat wij het verloop van ons eigen leven in eigen hand hebben is onderdeel van ons onderwijs. Ook ik dacht tot voor kort beter, slimmer of belangrijker te zijn dan de gemiddelde Zuid Europeaan of Afrikaan. Tenslotte had ik een rijtje diploma’s, een goed-betaalde internationale baan en een redelijk ontwikkeld gevoel voor kunst, cultuur, politiek en maatschappij.
Maar ik weet inmiddels dat ik bijna alles te danken heb aan waar en wanneer ik geboren ben. Mijn Nederlandse paspoort, het bijbehorende onderwijs en de veiligheid gaven mij kansen die mij hebben gemaakt tot wie ik ben. Sinds mijn verhuizing naar Barcelona weet ik pas hoe het is in een land te leven waar culturele, klimatologische of politieke grenzen ieder individu vormen en maken tot wie zij zijn. In het geval van mijn buren: Catalanen. Geen Hutu’s, Tutsi’s of Nederlanders. Maar Catalanen met Catalaanse zorgen.
