Komt het nog goed met Forum voor Democratie (FvD)? Na maandenlange positieve berichten over groeiende ledenaantallen en goede peilingen is er opeens discussie over de partij van Thierry Baudet. In één week liepen meerdere kandidaten weg en dat leverde flink wat negatieve media-aandacht op. Ze komen allemaal met hetzelfde verhaal: FvD is een ondemocratisch gedrocht waar leden niets te zeggen hebben en het partijbestuur in zijn eentje de zaak bestiert. Toch is er slecht nieuws voor FvD-haters: deze weggelopers betekenen geenszins het einde van de partij.
Baudet twittert al langer hoe imposant zijn ledenaantallen zijn. Volgens FvD zijn er inmiddels 23.000 mensen ingeschreven. Die toeloop is deels logisch: er zijn zeker anderhalf miljoen kiezers in Nederland die ooit op een rechts-populistische partij hebben gestemd en tot de potentiële doelgroep behoren. Zij hadden nooit de mogelijkheid ook lid te worden van zo’n partij. De PVV accepteert immers geen leden. Nu FvD bestaat, is de toeloop van mensen die politiek onderdak zochten geen verrassing. De grote vraag is: wat stelt zo’n lidmaatschap voor?
Het was al duidelijk op het FvD-partijcongres dat veel leden zich nog nooit met die vraag hebben beziggehouden. Ze hebben inhoudelijke sympathie voor Baudet en zijn daarom lid geworden. Als je ze een gedetailleerde vraag stelt over statuten die ze een uur eerder zelf hebben aangenomen, weten ze het antwoord niet. Ze hebben wel sympathie voor FvD, maar hun betrokkenheid is laag. Dat is ook niet zo gek, want behalve wat evenementen in het land kun je bij FvD weinig doen. Er zijn zoals bij de VVD geen partijcommissies, afdelingen en vergaderingen.
FvD-leden houden zich duidelijk niet bezig met de structuur en organisatie van de partij. Dat is ook volstrekt logisch: als iemand lid wordt van de PvdA, neemt die niet eerst de statuten door. Iedereen die lid wordt neemt direct aan dat de partij goed in elkaar zal zitten. Dat heet: vertrouwen. Door lid te worden stemmen leden dus in met interne regels die ze niet kennen. Dat is raar, maar tegelijk volstrekt normaal omdat het bij alle andere partijen op precies dezelfde manier gaat. Het kan hooguit later voor onaangename verrassingen zorgen.
We komen dan op de vraag welke associatie nieuwe leden bij een politieke partij hebben. De kans dat men FvD aan allerlei concurrenten spiegelt is groot. Van alle traditionele partijen weet elke leek dat ze congressen houden en dat leden daar allerlei dingen beslissen. Het is dus niet gek dat FvD-sympathisanten dachten dat ze van een soortgelijke partij lid werden. Daar komt bovenop dat FvD voor directe democratie is, wat de verwachting alleen maar sterker maakt dat de partij intern ook wel heel democratisch zal zijn. Een verwachting inderdaad, want niemand leest de statuten.
Het is voor sommige leden een onaangename verrassing: democratisch is de structuur van FvD niet. FvD heeft – zo blijkt uit de statuten – in de praktijk alleen een landelijk niveau met een partijbestuur en een ledenvergadering (artikel 24). Het huishoudelijk reglement noemt niet-landelijke structuren van FvD ‘informele overlegplatforms’ (artikel 8). Alle macht ligt dus op het landelijke niveau en dat is in de praktijk het partijbestuur. De ledenvergadering heeft namelijk nauwelijks macht om het partijbestuur te vervangen (FvD-statuten, artikel 28). Het partijbestuur vervangt zichzelf.
Deze structuur verschilt sterk van die van andere partijen en dat erkent FvD in het huishoudelijk reglement ook. Het enige punt is: al die leden die dachten invloed te hebben op de koers van de partij hebben de statuten nooit gelezen. De discussie over racisme binnen FvD laat dit probleem zien. Als een lid kritiek heeft op uitspraken van FvD’ers over homeopathische verdunning, rassenmenging of IQ-verschillen, kan hij wel een mailtje sturen, maar is er geen structuur waarin die kritiek serieus zal worden besproken en ook consequenties kan hebben.
Bij de verfoeide PvdA is die structuur er wel. Die is zelfs vanzelfsprekend: als een partijlid kritiek heeft op bijvoorbeeld het handelen van Kamerlid Moorlag, kan deze andere leden mobiliseren, er moties over indienen bij het partijcongres of er een politieke ledenraad over laten uitroepen. Het zijn allerlei mogelijkheden voor PvdA-leden om hun invloed aan te wenden die FvD-leden niet hebben. Bij FvD kunnen leden hun ongenoegen wel uiten, maar het partijbestuur hoeft er in de praktijk niet naar te luisteren. Afgelopen week bleek dat ook Baudet dat helemaal niet van plan is.
En juist daarom is het opstappen van vijf van de dertig Kamer-kandidaten niet slecht, maar juist goed voor FvD. Deze personen kunnen zich kennelijk om uiteenlopende redenen niet vinden in de koers of in de organisatiestructuur. Zij kunnen beide niet veranderen en dus is het slikken of stikken. Als men forse kritiek heeft, kan men alleen afscheid nemen van de club. Wat resteert zijn leden die de koers van de partij wel steunen en die dus intern niet voor problemen zorgen.
De PVV wilde nooit leden omdat die voor intern gedoe kunnen zorgen. Het nadeel: de PVV krijgt geen subsidie. FvD heeft de oplossing: sympathisanten kunnen er lid van worden, zij krijgen geen invloed maar FvD wel subsidie. Lidmaatschap is bij FvD een teken van sympathie: een soort donateurschap waar je een goed gevoel van krijgt omdat je Baudet steunt, net als sommigen een goed gevoel krijgen van een donateurschap van Greenpeace. Alle FvD-leden die nu stampij malen over het feit dat dat ondemocratisch is, doen er inderdaad verstandig aan zo snel mogelijk te vertrekken.
Zo krijgt FvD alsnog een ledenbestand met de door het partijbestuur gewenste kadaverdiscipline.
