Elke vijf uur maakt in Nederland iemand een einde aan zijn leven. Ruim de helft van de 1854 mensen die vorig jaar zelfmoord pleegden, is tussen de 40 en 65 jaar oud. Twee van de drie zelfdoders zijn man. Het is het zesde jaar op rij dat het aantal zelfdodingen in Nederland is toegenomen. Die toename is in schril contrast met de ambitie die het kabinet in 2008 uitsprak. Toen was het streven het aantal zelfdodingen elk jaar met 5 procent te laten dalen. Nu hoopt minister Schippers van Volksgezondheid dat de stijging kan worden gestopt. Maar hoe?
Wetenschappers van de Vrije Universiteit pleitten eerder dit jaar onder meer voor het opleiden van zogeheten gatekeepers, mensen die potentiële zelfdoders leren herkennen. De onderzoekers zien een verband tussen het aantal zelfdodingen en de economische crisis, en ze zijn de enigen niet.
Zo gaat het grootste gerechtsdeurwaardersbureau van Nederland, de GGN, zijn deurwaarders trainen in het herkennen van zelfmoordneigingen bij mensen met grote schulden. Waarom? Omdat, zegt de GGN, ze de afgelopen anderhalf jaar een forse stijging heeft gezien van het aantal zelfdodingen onder zulke mensen.
Opvallend: deurwaarders zien meer (pogingen tot) zelfdoding door huisuitzettingen bij mensen die niet eerder met grote schulden te maken hebben gehad. Ook psychiater Jan Mokkenstorm van de zelfmoordhulplijn 113Online ziet mensen die ‘eelt op hun ziel missen’; een nieuwe groep die niet gewend is om met grote geldnood om te gaan. Mokkenstorm stelt dan ook dat de economische crisis ‘zeker’ medeverantwoordelijk is voor de stijging van het aantal zelfdodingen.
Grafisch vormgever Richard Sluijs heeft zijn eigen monument gemaakt voor mensen die aan de economische crisis zijn bezweken. Hij werkte zes jaar aan ‘The Complete Lexicon of Crisis-related Suïcides’, waarin hij honderden slachtoffers van de economische crisis portretteert. Een inktzwarte baksteen over zelfdoding door gif, verdrinking, springen, ophanging, verstikking, een overdosis drugs of medicijnen, door zichzelf in brand te steken, enzovoort.
Schulden, betalingsachterstanden, faillissementen, het kwijtraken van je huis, je inkomen en, soms mede daardoor, een relatie die op de klippen loopt – niet iedereen is ertegen bestand. Wanneer je alles kwijt raakt, kan je dat zo overweldigen dat je nog maar één uitweg ziet: uit het leven stappen.
Dat onder meer deurwaarders, psychiaters en psychologen inspanningen leveren om mensen daarvan te weerhouden, is mooi. Deze mensen willen immers niet dood; ze willen een oplossing voor hun problemen. Wat al deze helpers intussen ook doen, is de rommel opruimen die bedrijven en politici maken. Zij zijn het die onze maatschappij zo inrichten dat het risico op zelfdoding alleen maar zal toenemen. Ze maken van mensen wegwerpwerknemers die elke dag opnieuw zichzelf moeten bewijzen in een ratrace waarin scherpe ellebogen en een dito tong nodig zijn om overeind te blijven.
Wie door de jaren heen meer onzekerheid, onrechtvaardigheid en ongeluk zaait, moet niet verbaasd zijn dat hij door de jaren heen ook meer zelfdodingen oogst. Als minister Schippers echt wil dat het aantal zelfmoorden vermindert, moet ze niet alleen aankloppen bij psychiaters en psychologen, maar ook bij haar collega’s van Sociale- en Economische Zaken.
