”En daar gaan we weer”, dacht ik na het lezen van het stuk ‘VO-raad: Examinering voortgezet onderwijs toe aan herijking‘ van 29 maart op de site van de VO-raad, de belangenorganisatie van schoolbesturen in het voortgezet onderwijs. De examinering in het voortgezet onderwijs is dringend toe aan een herijking aldus dit orgaan. De focus ligt:
”te eenzijdig op cognitieve ontwikkeling, terwijl het eigen maken van vaardigheden, socialisatie en persoonsvorming belangrijker worden in de maatschappij en het vervolgonderwijs.”
Eén ding moet je de onderwijsvernieuwers nageven, consequent zijn ze. Het is altijd minder nadruk op cognitieve aspecten en kennis en meer aandacht voor (sociale) vaardigheden. Nul vernieuwing eigenlijk. Meer een grijsgedraaide plaat die blijft hangen in platgeslagen clichés. Het jammerlijk mislukte concept van Het Studiehuis, het competentiegerichte onderwijs op het HBO, de ideeën van het Platform Onderwijs 2032, en nu dit weer. Het is altijd hetzelfde zouteloze recept.
Waar haalt de VO-raad het eigenlijk vandaan dat die sociale vaardigheden ‘belangrijker’ worden in de maatschappij? Omdat ze tegenwoordig heel hip als ‘21 Century Skills’ in de markt gezet worden? Wat een hemeltergend simplisme. Denken ze nu werkelijk dat we ons vroeger nog wel konden redden zonder sociale vaardigheden maar dat nu alles anders is? Dat je nog niet zolang geleden in de samenleving meekon door tientallen jaren solistisch op je onveranderlijke feitenkennis te vertrouwen? Hou toch op. Die vaardigheden van de eenentwintigste eeuw zijn zo oud als de mensheid zelf.
Heel belangrijk dus die vaardigheden, maar in het klaslokaal moet je vooral zaken leren die je niet elders als vanzelf opdoet. Aan ‘persoonsvorming’ en ‘socialisatie’ doen leerlingen spelenderwijs de hele dag door. Op het sportveld, in een bijbaantje of tijdens het friemelen in het fietsenhok. Daar moet je als school niet teveel in willen ingrijpen. Dat geldt niet voor kennis en begrip van meetkunde, geschiedenis en de grammatica van de Duitse taal. Daar kom je niet als vanzelf mee in aanraking en daar hebben we scholen voor.
De beste bijdrage die een school aan de persoonsvorming kan leveren is de leerlingen een stevige kennisbasis mee te geven die zelfvertrouwen en zelfredzaamheid vergroot. Ronduit eng wordt het wanneer ‘persoonsvorming’ als officieel onderdeel van het curriculum zou beteken dat er gestreefd wordt naar een soort ideaal type modelburger met bijbehorende sociaal wenselijke denkbeelden. Noem me gerust een aluhoedje maar ik kan me nooit aan de indruk onttrekken dat het ‘onderwijsvernieuwers’ om didactiek of minder kennis alleen gaat.
Met één constatering van VO-raad voorzitter Paul Rosenmöller ben ik het overigens wel eens. En dat is dat diploma’s van het voortgezet onderwijs minder waard worden. Vervolgopleidingen stellen inderdaad steeds vaker aanvullende eisen aan de instroom naast dat diploma. Maar dat heeft weinig te maken met een gebrek aan coöperatieve vaardigheden maar alles met tekortkomingen wat betreft rekenkundige en analytische vaardigheden. En met onvoldoende taalbeheersing en problemen met begrijpend lezen, helder kunnen formuleren en samenvatten.
Rosenmöller zal dit kunnen uitleggen als inderdaad een pleidooi voor meer nadruk op communicatieve vaardigheden maar dan begrijpt ie het niet. Dit soort uitdrukkingsvaardigheden kunnen alleen gebouwd worden op een gedegen kennisbasis. Alleen als je daarover beschikt kun je zinvol associëren en verbanden leggen en jezelf helder en coherent uitdrukken. Zonder kennisbasis als referentiekader ook geen creativiteit of adaptiviteit. Al die ronkende verhalen over modern onderwijs dat leerlingen beter voorbereidt op een steeds sneller veranderende toekomst zijn voorbeelden van modieuze papegaaipraat uit de salon. Niemand weet hoe die toekomst er precies uit zal zien. Daar hoeven we ons ook helemaal niet druk over te maken. Want wat er nodig is om je daarin plezierig en succesvol te kunnen handhaven weten we allang.
