Om de wapenexport in de Europese Unie geloofwaardiger en effectiever te maken, moet de uitvoer van wapentuig worden geharmoniseerd. Daarvoor pleiten PvdA en D66 in een initiatiefnota. Jaarlijks exporteert de EU voor 30 tot 40 miljard euro aan wapens.
De partijen vinden het onwenselijk dat de ene lidstaat wel wapens levert aan een land, terwijl het door een ander EU-land is afgewezen. Een voorbeeld hiervan is de weigering van Nederland in 2012 om Indonesië Leopard-tanks te leveren. Vervolgens leverde Duitsland ze gewoon aan Jakarta.
Regelmatig staan wapendeals op gespannen voet met veiligheidsbelangen, principes over mensenrechten en Europese eensgezindheid, aldus de opstellers van de nota. Landen beslissen individueel over wapenexporten aan de hand van acht EU-criteria. Landen interpreteren die criteria vaak verschillend.
Om tot een eenduidiger Europees wapenexportbeleid te komen, pleiten PvdA en D66 voor een aantal veranderingen. Zo moet er een onafhankelijke Europese exportautoriteit komen die advies kan uitbrengen en beoordelen of wapenleveranties strijdig zijn met Europese afspraken. ,,Een land kan naar de wapenexportautoriteit stappen om te toetsen of materieel wel of niet naar een land geëxporteerd kan worden. Met dit ‘right to challenge’ wordt gezorgd dat landen zich aan de afspraken houden en elkaar niet gaan beconcurreren”, aldus Michiel Servaes (PvdA).
Daarnaast dienen gesloten overeenkomsten automatisch te worden bevroren als er sprake is van een wapenembargo. Dat laatste moet pijnlijke situaties voorkomen zoals toen Frankrijk vliegdekschepen aan Rusland wilde leveren, terwijl de EU Moskou wilde straffen voor zijn inmenging in Oekraïne. Sjoerd Sjoerdsma (D66): ,,Ook daar zie je dat het voor de geloofwaardigheid van het Europese buitenlandbeleid belangrijk is dat bij economische of militaire sancties alle wapenleveranties gestopt worden, dus ook die van bestaande contracten”.
Verder moet er controle na levering van het wapentuig plaatsvinden. Dat gebeurt op dit moment bijna niet, omdat de nadruk op toetsing vooraf ligt.
Dinsdag praat de Tweede Kamer met het kabinet over het wapenexportbeleid.
