“Identiteitspolitiek is enorm in opkomst. Je ziet dat sterk bij transgenders: mannen die zeggen dat ze eigenlijk een vrouw zijn, of andersom. Ik begrijp dat niet. Waarom zou je jezelf in een hokje willen stoppen? Waarom zou je jezelf niet juist bevrijden?
Transgenders willen zich bij uitstek bevrijden uit het hokje waar ze in zaten: precies wat Nietzsche bepleitte.
Ik denk inderdaad dat Nietzsche waardering zou hebben voor de impuls om los te breken uit dat dualisme tussen man en vrouw. Maar wat bij de transgenders al snel is gebeurd, is wat je telkens ziet bij radicale bewegingen: ze worden conservatief, voelen zich aangevallen wanneer iemand een kritische vraag stelt. Of ze staan erop dat ze door anderen worden erkend en aangesproken als de man, of vrouw, die ze zeggen te zijn.
Daaruit blijkt dat transgenders – net als al die andere identiteitsgroepen – uiteindelijk zoeken naar erkenning door anderen. Nietzsche zou ze adviseren dat ze zich niets moeten aantrekken van wat anderen vinden of zeggen. Als jij vindt dat je een vrouw bent, ook al ben je geboren als man: prima. Maar ga niet bij anderen smeken om acceptatie of respect.”
In zijn tijd zag Nietzsche al dat mensen die in het openbaar huilden niet zozeer verdrietig waren, maar vooral onderwerp wilden zijn van zorg en aandacht. Vandaag zien we dat duidelijker dan ooit. De massale rouw na de dood van prinses Diana in 1997 betekende een ongekende doorbraak van die publieke emotie.
Volgens mij zijn zulke gevoelens niet oprecht, maar bedoeld om te laten zien wat een warm, goed, betrokken en zorgzaam mens je bent. Het is volstrekt oppervlakkig. Ook hier gaat het weer om een roep om door anderen te worden erkend en bevestigd. Het is een verlangen om op te gaan in een massa – en als Nietzsche ergens een hekel aan had, was het aan kuddegedrag.
Door het internet roesten onze meningen vast en worden we juist conformistisch. Dus als je de islam niet noemt wanneer je terrorisme bespreekt, maakt een eindeloze stoet aanhangers van alt-right je voor van alles en nog wat uit, en als je iets opmerkt waar links iets seksistisch of racistisch in ziet, dan vervolgen ze je massaal en dwingen je excuses aan te bieden. Het internet versterkt het kuddegedrag dat Nietzsche zo afkeurde.
Weet u wat vandaag het ultieme gevaar is? De islam bekritiseren. Salman Rushdie koos voor gevaar toen hij besloot om ‘De duivelsverzen’ te schrijven. Dat vonden velen onverantwoord, zoals we dat later ook zagen bij de Deense cartoonisten die Mohammed hebben afgebeeld, of bij de redactie van Charlie Hebdo. Maar wat is het alternatief? Dat we ons stilhouden als we iets zien wat ons niet bevalt?
Leef gevaarlijk, zei Nietzsche. Moslim-extremisten leven gevaarlijk. Zouden zij kunnen rekenen op zijn steun?
Welnee, zij zijn het slechtste voorbeeld. Nietzsche geloofde in twijfel, maar daar laat de islam weinig ruimte voor. De extremisten laten zien wat er kan gebeuren als je opinies niet in twijfel trekt en slaafs een ideologie volgt.”
U ziet: wie echt van twijfelen en realiteit houdt zit geramd bij Nietzsche, conformismehater, intellectuele hooligan en tevens meester plus vormgever van zichzelf. ‘Dood aan het kuddegedrag!’, aldus sprak Zarathustra.
Meer van zulks om te smullen in Trouw, uiteraard dankzij Marco Visscher (die van Tegengeluid.nl).
