Als lezer verwacht je van een recensie een samenvattend kritisch commentaar over het boek dat wordt besproken. Zeker wanneer de recensent aangeeft dat hij zelf ook een essay schreef voor deze bundel. Maar met de recensie van Floris van den Berg is iets raars aan de hand. Plots verandert de neutrale tekst in een zoetsappig verhaal over Social Justice Warriors, waar hij zichzelf ook toe lijkt te rekenen.
SJW-ers: mensen die zeggen dat zij opkomen voor onderdrukten en hulpbehoevenden. Diezelfde mensen die in de VS, maar ook in Nederland, op de universiteiten andersdenkenden het spreken onmogelijk maken. Die tegen racisme zijn en daarom Zwarte Piet in de ban willen doen. Die uitgeprocedeerde asielzoekers steunen in het kraken van woonhuizen. Het komt mij voor dat juist deze SJW’ers aan andersdenkenden hun wil op willen leggen. Dit doen zij door anderen met allerlei beschuldigingen te demoniseren. Zo is er geen debat, geen vrijdenken en geen rationele uitwisseling meer mogelijk: vandaar het thema ‘moord op Spinoza’.
Toen ik het boek Moord op Spinoza las, was ik getroffen door de diversiteit aan standpunten in de essays evenals door de goede onderbouwing van die standpunten. Daaronder ook het essay door Van den Berg over de vrouwenemancipatie. Ik las echter met stijgende verbazing hoe diezelfde Floris van den Berg meerdere auteurs van Moord op Spinoza met nietsontziend commentaar beschuldigt en belastert, geheel in de onverdraagzame stijl van de bekende SJW-ers.
Een eerste aanval betreft prof. David Pinto, die in zijn persoonlijke en deskundige essay uiteenzet hoe de cultuurverschillen tussen de westerse moderniteit en niet-westerse pre-moderniteit begrepen kunnen worden als een verhouden tussen fijnmazige culturen (waaronder de islamitische cultuur) en grofmazige culturen (waaronder de westerse cultuur). Het komt erop neer dat subtiele omgangsvormen, tact en nuances qua hiërarchische status, in een fijnmazige cultuur veel losmaken bij mensen. Eergevoel speelt er een grotere rol dan in de meer egalitaire westerse landen. In dit boek heeft Pinto na jarenlang onderzoek eindelijk gehoor gevonden voor een visie die op veel onbegrip stuit van weer diezelfde SJW-ers.
Niettemin wordt hij door Van den Berg voor ‘knettergek’ uitgemaakt. Dit is omdat Pinto schrijft dat Israël een voorbeeld is voor het omgaan met conflicten met moslims in een omgeving die wordt gedomineerd door moslimlanden. Van den Bergs commentaar getuigt van een benauwde kokervisie die veel SJW-ers aanhangen als het over Israël gaat: Israel is altijd de schuldige. Zonder dat ik de kroonprins van Saoedi-Arabië durf te vertrouwen over zijn toekomstideeën voor de staat Israël, haal ik toch even aan dat hij Israël gelijk geeft waar het gaat om de verdediging van hun landsgrenzen.
De aap komt pas écht uit de mouw zodra het gaat over Sid Lukkassen die een essay schreef over het belang van een leidende cultuur. Van den Berg heeft kennelijk problemen met het Duitse woord Leitkultur en begint zeer vooringenomen en verblind te fulmineren. Overduidelijk blijkt dat hij niet eens de moeite heeft genomen om deze tekst grondig te lezen. Zo schrijft hij negatief over Spengler. Echter, Spengler komt maar in één alinea voor en dan nog slechts als voorbeeld van hoe niet-inhoudelijk de mainstream media zijn omgesprongen met de recente herdruk van diens boek.
Ik vat de westerse Leitkultur op als een geheel van ideeën over ons maatschappelijke rechtssysteem voor de publieke en private sfeer, die richting geven aan hoe we als mensen in de tegenwoordige en toekomstige tijd met respect voor elk mens in een seculiere maatschappij kunnen samenleven, waar vrijheid van expressie is gewaarborgd en waar het voor mensen mogelijk is om zelf hun eigen leven vorm te geven.
Ik voel me heel goed als de zojuist omschreven cultuur leidend is (en blijft) in West-Europa, zoals Lukkassen betoogt. Dan woon ik namelijk in een land waar op democratische wijze vergaderd kan worden en besluitvorming plaatsvindt; waar wetenschap, onderwijs en onderzoek in vrijheid kunnen plaatsvinden zonder andersdenkenden weg te zetten als ‘racist’ of ‘xenofoob’, zonder hen in de rede te vallen en het spreken onmogelijk te maken. Leitkultur is kortom een stand van zaken waar de culturele waarden zoals die in ons land door de jaren heen ontwikkeld zijn het leitmotiv vormen.
Van den Berg voegt woorden als ‘hysterisch’ toe om degenen te demoniseren wie hij beschrijft, maar komt er zelf ronduit voor uit dat hij een hysterische klimaatactivist is. Mijn advies aan hem is: ga er nog eens voor zitten en onderzoek je angstige gevoelens en je eigen ideologisch bezetenheid. Want je bent ideologisch bezeten als het gaat over dieren en het milieu.
Van den Berg verkeert in een SJW-ideologisch milieu: daarom moet hij genoemde personen wel bashen om niet uit de gratie te vallen in zijn eigen kringen. Hij gaat mee in de overkoepelende analyse van het boek, dat SJW-ers zich beroepen op de Verlichting maar deze niet verdedigen als het erop aankomt en wegkijken van de migratie en de grotendeels mislukte integratie. Maar als Lukkassen vervolgens de vraag stelt of het Westen in een existentiële crisis verkeert doet Van den Berg dit af als belachelijk.
De recensie van Van den Berg heeft een dubbele bodem. Hij onderschrijft de standpunten van prof. Cliteur in zijn algemeenheid. De ook door Cliteur verwoorde gevaren van de policor-stroming onderschrijft Van den Berg echter niet. Maar in plaats van deze discussie inhoudelijk aan te gaan, speelt hij op de persoon. Dat is geniepig, en door deze geniepigheid blijft Spinoza’s droom om geen angst meer te hoeven hebben voor godsdienstfanatici een utopie.
